Polska i Chiny w 2021 roku. Próba podsumowania relacji

Rok 2021 był dobry dla relacji Warszawa – Pekin. Mogliśmy obserwować poprawę relacji w stosunku do roku poprzedniego. Świadczy o tym zwiększona intensywność rozmów i spotkań wysokiego szczebla, podczas których wyrażano otwartość do dalszej współpracy i kontynuowania wspólnych projektów.

Bardzo dobre pierwsze półrocze

Koniec stycznia 2021 roku był początkiem, jak się później okazało, dość częstego kontaktu polskich i chińskich przedstawicieli. Już 22 stycznia miała miejsce rozmowa telefoniczna szefa polskiego MSZ Zbigniewa Raua z ministrem spraw zagranicznych Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) Wangiem Yi. Rozmowa dotyczyła aktywizacji współpracy dwu- i wielostronnej w 2021 roku. Polski minister wskazał na pragmatyczną współpracę gospodarczą i partnerstwo strategiczne. Wyraził też nadzieję na liberalizację dostępu polskich produktów i usług do chińskiego rynku.

Kilkanaście dni później, 9 lutego, miał miejsce kilkugodzinny wideoszczyt przywódców państw formatu 17+1, czyli Chin z państwami Europy Środkowej i Wschodniej. Wiele państw regionu oddelegowało na spotkanie przedstawicieli niższego szczebla, ale Polska zrobiła wręcz przeciwnie, gdyż uczestnikiem był prezydent Andrzej Duda. Warto dodać, że nie była to reguła z naszej strony – zdarzało nam się delegować osoby z niższego szczebla administracji rządowej. Stronę chińską po raz pierwszy w historii inicjatywy reprezentował przewodniczący ChRL Xi Jinping.

Mimo że na liście umów opublikowanej przez chińskie MSZ po szczycie nie było żadnego porozumienia handlowego z Polską, to sam fakt udziału naszego prezydenta wskazywał na zainteresowanie Warszawy uczestnictwem w formacie z Chinami i na pewno zostało to zauważone przez Pekin.

Już 1 marca Andrzej Duda odbył rozmowę telefoniczną z Przewodniczącym ChRL Xi Jinpingiem. Duda pogratulował chińskiemu przywódcy organizacji szczytu 17+1. Rozmawiano o kwestiach gospodarczych oraz znaczeniu polskiej infrastruktury transportowej, szczególnie kolejowej, a także o kwestii umowy inwestycyjnej UE – Chiny, co jest oczkiem w głowie dla państwa środka.

Najciekawszy fragment, który został pogrubiony na stronie kancelarii prezydenta, mówił o możliwym zakupie chińskich szczepionek przeciwko COVID-19 przez Polskę. Rozmowa na ten temat miała być rozpoczęta na wniosek premiera Mateusza Morawieckiego. Chiny były zadowolone z tej deklaracji, ponieważ wciąż budują swój pozytywny wizerunek na świecie m.in. w ramach dyplomacji szczepionkowej.

Co ciekawe, osiem dni później Rau rozmawiał telefonicznie z Wangiem Yi z naszej inicjatywy. Nawiązano do rozmowy z prezydentem RP oraz szczytu 17+1. Minister Rau z satysfakcją odnotował deklarację Chin dotyczącą uczynienia z chińskich szczepionek światowego dobra publicznego oraz podziękował za współpracę z Pekinem w walce z pandemią. Tym samym kolejny raz wzmocniliśmy przekaz dotyczący szczepionek, który był na rękę państwu środka. Szef MSZ Chin powiedział, że należy rzetelnie planować i aktywnie rozszerzać wymianę i współpracę na różnych polach w epoce pandemicznej, a współpraca Polski i Chin może stać się przykładem dla reszty regionu.

Po raz kolejny w marcu, tym razem 24, Duda rozmawiał telefonicznie z Xi Jinpingiem. Rozmowa miała trwać aż 45 minut. Nasz prezydent wyraził zainteresowanie konferencją ekspertów medycznych z Polski, Chin i innych państw. Wspomniano również, że z Warszawy do Pekinu wyleciał specjalny samolot, który 26 marca miał wrócić z wyposażeniem medycznym przekazanym przez stronę chińską. Xi Jinping wspomniał o ogromnym potencjale współpracy gospodarczej i handlowej między obiema stronami, szczególnie istotnej roli produktów rolno-spożywczych.

Zbigniew Rau odwiedził 29 maja w Chinach w Guiyang (prow. Guizhou) szefa MSZ Chin Wanga Yi. Równocześnie na rozmowy przyjechali szefowie dyplomacji Serbii, Węgier i Irlandii. Co ciekawe, Chiny są pierwszym krajem azjatyckim, który odwiedził minister Rau po objęciu funkcji szefa MSZ RP. Omówiono m.in. agendę stosunków polsko-chińskich i przyszłość inicjatywy 17+1. Chińska strona zauważyła synergię między 14. planem pięcioletnim z niedawno ogłoszonym Polskim Ładem.

Mniej aktywna druga połowa roku

Druga połowa 2021 roku charakteryzowała się zmniejszeniem aktywności obu stron. Od września w Polsce rezyduje nowy ambasador Chin Sun Linjiang. Zastąpił on Liu Guangyuana, który w kwietniu 2021 zakończył swoją pracę. Nowy ambasador spotkał się z prezydentem RP pod koniec października, a z ministrem MSZ pod koniec listopada. Podczas tego ostatniego spotkania omówiono m.in. przygotowania do III Komitetu Międzyrządowego Chiny – Polska. W połowie grudnia Sun spotkał się z Jakubem Kumochem, szefem Biura Polityki Międzynarodowej. Można powiedzieć, że nowy ambasador stara się być aktywny na polu budowy dobrych relacji dyplomatycznych z Polską.

Niemałą sensację wywołała informacja ministerstwa finansów z połowy października o zamiarze wyemitowania obligacji denominowanych w juanie o wartości do 3 mld, czyli niespełna 2 mld zł. Jednak tzw. obligacje panda będą stanowić niewielki kawałek naszego zadłużenia. W 2016 roku również dokonaliśmy takiej emisji. Chińskim władzom zależy na internacjonalizacji juana, więc jest to kolejny ukłon z naszej strony na rzecz dobrych relacji.

Czy to przełom?

Mimo braku wielkiego przełomu w relacjach Warszawa – Pekin intensywność rozmów, szczególnie w pierwszej połowie roku, była nad wyraz zaskakująca. Wskazanie na możliwy zakup szczepionek chińskich przez Polskę wydaje się być zagrywką dyplomatyczną strony polskiej, która trafiła na podatny grunt i zadowoliła władze w Pekinie. Jak wiemy, do zakupu nie doszło i chyba nie było tego w planach. Chiny starają się również podtrzymać format 17+1 w obliczu opuszczenia inicjatywy przez Litwę oraz kryzysu dyplomatycznego z tym krajem. Inne państwa regionu wciąż szukają namacalnych powodów do pozostania w grupie. Polska dała jednak jasny sygnał, że chce pozostać w inicjatywie. Nasza aktywność na tym polu może też zachęcić Chiny do intensywnej współpracy z nami. Być może nowy ambasador Chin w Polsce nada temu nowej dynamiki..

Przejawem budowania bliższych relacji między Pekinem i Warszawą jest jednoczesne pogorszenie relacji obu państw ze Stanami Zjednoczonymi w okresie prezydentury Joego Bidena. Polska może sygnalizować USA w ten sposób, że możemy i będziemy szukać współpracy także wśród przeciwników Stanów Zjednoczonych. Jak powszechnie wiadomo, Chiny są największym wyzwaniem dla hegemonii USA. Ameryka odgrywa dla nas wciąż centralną rolę w architekturze bezpieczeństwa i zbliżenie z Pekinem może mieć głównie, jeśli nie wyłącznie, charakter ekonomiczny. Jeśli o tym mowa, według danych chińskiego urzędu celnego w 2020 roku wymiana handlowa Polski i Chin po raz pierwszy przekroczyła 30 mld dol. przy dynamice wzrostu 12 proc. rok do roku.

Moim zdaniem nie oznacza to jednak zmiany kursu w polskiej polityce zagranicznej. Wciąż jest ona proamerykańska. Należy też spojrzeć na inne fakty. Polska już wcześniej odrzuciła możliwość większego zaangażowania Chin w budowę Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK), podjęliśmy pierwsze kroki na rzecz ograniczenia dostępu Huawei’a do rozbudowy infrastruktury 5G. Z niepokojem w Warszawie patrzy się też na pogłębioną współpracę strategiczną Pekin – Moskwa, która wbrew woli niektórych analityków stale się rozwija. Warto także dodać, że w drugiej połowie roku zauważam mniejszą aktywność obu stron w kontaktach. Wydaje mi się, że jest to spowodowane brakiem pomysłów i strategii na dalszą współpracę.

————————-

OKIEM EKSPERTA

Łukasz Kobierski

Prezes Zarządu Fundacji Instytut Nowej Europy. Specjalizuje się w tematyce stosunków międzynarodowych ze szczególnym uwzględnieniem geopolityki i rywalizacji chińsko-amerykańskiej. Stypendysta szkoleń z zakresu bezpieczeństwa na Daniel Morgan Graduate School of National Security w Waszyngtonie. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Praktykant m.in. w Departamencie Polityki Bezpieczeństwa Międzynarodowego MON oraz Departamencie Analiz Strategicznych BBN.

Z Polski do Chin samochodem – jak tego dokonać? Czytaj Magazyn Koncept.