Poznaj własne wartości

Centrum Badania Opinii Społecznej prowadzi w Polsce od lat badania dotyczące systemu wartości Polaków. Ostatni edycja odbyła się w 2019 roku. Wyniki nie odbiegają od tych z lat poprzednich (rok 2005, 2010 i 2013). Zakładam, że łatwo domyślić się, co znajduje się w czołówce. 

Badani mogli wskazać trzy wartości. Pierwsze dwie to szczęście rodzinne (83%) i zdrowie (69%). Po tych dwóch odpowiedziach następuje przepaść, bo kolejne pozycje nie przebijają 30%. A znajdziemy tam, między innymi wiarę, uczciwe życie, spokój, pomyślność ojczyzny, pracę, wolność, przyjaciół etc. Brzmi pięknie. Z pewnością wynik zgodny jest nawet z intuicyjnym przeczuciem. 

Jednak jak wyniki mają się do rzeczywistości? Wiemy jedynie, jakie są deklarowane wartości Polaków. A teraz inne badanie, a mianowicie Narodowy Test Zdrowia Polaków 2022 pod patronatem Collegium Medicum UJ. Czego się dowiadujemy? 29% Polaków jada jedzenie typu fast food kilka razy w miesiącu lub częściej, podczas gdy po warzywa i owoce codziennie sięga zaledwie 30%, 30% Polaków pali wyroby tytoniowe, 33% pije napoje energetyczne. Z tego samego badania dowiadujemy się, że codziennie lub kilka razy w tygodniu z rodziną spotyka się 39% Polaków. Z kolei badania dotyczące spędzania czasu rodziców z dziećmi pokazują wyniki oscylujące w granicach 10-30 minut (często z rozróżnieniem płci i wskazaniem na mniejsze zaangażowanie ojców). Jedno z brytyjskich badań wskazuje również, że czas poświęcony w 100% na dziecko ze strony ojców to średnio… 40 sekund. Wszystko to skłania do stwierdzenia, że deklarowane wartości różnie mają się do rzeczywistego postępowania. Dlaczego tak jest? 

Przychodzą mi na myśl takie przyczyny:

– społeczna presja – ludzie deklarują to, co powinno się deklarować;

– brak umiejętności przełożenia intencji na działania – ludzie chcą, żeby coś było ich wartością, ale nie mają chociażby siły charakteru, która pomogłaby im kierować się ustalonymi przez siebie zasadami;

– złożoność wartości – dobrym przykładem jest zdrowie. Jest na tyle złożone, że sprowadzanie go, do tego czy jemy akurat fast-foody czy nie, byłoby bardzo nietrafne;

– brak samoświadomości – na tym ostatnim wytłumaczeniu warto się trochę pochylić. Być może każdego choć trochę dotyczy kwestia braku samoświadomości. Co zrobić, żeby ją zwiększyć? Przede wszystkim warto wyklarować sobie czym są wartości i do czego są nam potrzebne? 

Wartości to pewne idee, ideały, postawy, przekonania, które niejako kierują naszym życiem. Są to z jednej strony nasze motywatory (wstanę rano, bo muszę…); z drugiej strony stymulatory rozwoju; zmiany czy jeszcze inaczej czynniki, w oparciu o które podejmujemy decyzje życiowe: wziąć łapówkę czy odmówić? To moje prawdziwe wartości (te którymi się kieruję) pomogą mi podjąć decyzję, a jeżeli się nimi nie pokieruję, będę czuć niepokój, złość, frustrację. 

Jeżeli człowiek nie jest świadomy swoich wartości, to może się okazać, że przyjmuje za swoje wartości te, które podrzucają mu inni. Przykładowo zaczyna wierzyć, że życie polega na dążeniu do osiągnięcia sukcesu zdefiniowanego przez media czy popkulturę. Może też zacząć realizować marzenia i oczekiwania innych zamiast własnych. Z tej perspektywy można spojrzeć na wypowiedzi ludzi znanych np. z telewizji – te które mówią, że pieniądze czy sława to nie wszystko. Ktoś mógłby powiedzieć, że takie gadanie to próżność. Może to być jednak prawdziwy głos serca komunikującego – nie tego pragniesz. Tak rzeczywiście czasem się dzieje: ktoś czuje, że obecne życie nie wystarcza, realizowanie celów nie daje satysfakcji, brakuje mu świadomości tego, co jest ważne. Spójrzmy na kilka przykładów: Zenon Laskowik – znany komik porzucił karierę i został listonoszem; Phil Mulryne – piłkarz Manchester United zostawił piłkę nożną i został kapłanem katolickim; aktorka Dolores Hart i tenisistka Andrea Jaeger porzuciły kariery i poszły do zakonów. Być może u wspomnianych osób nastąpiła właśnie przemiana, polegająca na uświadomieniu sobie tego, co jest naprawdę ważne. 

Nie ma jednego sposobu na odnalezienie własnych wartości. Z pewnością będzie jednak potrzebna refleksja. Czasem może w tym pomóc zadanie właściwych pytań. Jeżeli masz chwilę i chcesz ją poświęcić na takie właśnie rozmyślanie, to spróbuj przypomnieć sobie 5 ważnych wydarzeń w swoim życiu (pozytywnych) i 5 negatywnych. Ważne życiowe wydarzenia mają często to do siebie, że ważne są tylko dla Ciebie, a z zewnątrz mogą być mało spektakularne, a nawet zwyczaje. Czasem usłyszenie prostych słów może być właśnie przełomowym życiowym wydarzeniem. 

Gdy zbierzesz te wydarzenia, warto zadać sobie pytania:

– dlaczego były one ważne?

– do czego dążę?

– od czego uciekam?

 To tylko proste ćwiczenie, ale może być dobrym początkiem w drodze do poznania własnych wartości. A gdy je już poznamy, zostaje jedno proste zadanie: żyć w zgodzie z nimi. Niezależnie jakie są, jeżeli będziesz się nimi kierować stale, osiągnie się sukces. Bohaterów różnych dziedzin takich jak: Witold Pilecki, Maria Skłodowska-Curie czy Robert Lewandowski charakteryzuje właśnie to, że żyli/żyją w zgodzie z własnymi wartościami.