Plagiat – jak łatwo stracić tytuł?

Justyna Rokita

Termin oddawania prac dyplomowych niebezpiecznie się zbliża, dlatego coraz częściej zastanawiamy się, czy aby na pewno nasza praca to nie plagiat. Dodatkowym problemem są czasem niejasne zmiany w ustawie. Rzecznik prasowy Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej wyjaśnia wątpliwości.

Plagiat to świadome oraz zamierzone przypisanie sobie autorstwa cudzego dobra intelektualnego (utworu). To pewnego rodzaju przywłaszczenie stworzonego przez osobę trzecią utworu (odkrycia, pomysłu, wyniku naukowego, wynalazku lub innego osiągnięcia intelektualnego), czyli przejęcie i udostępnienie jako dzieło swojego autorstwa, twórczych i indywidualnych elementów czyjejś pracy. Wyróżnić możemy kilka form plagiatu: plagiat jawny, ukryty czy autoplagiat. Pierwszy z nich polega na świadomym, jawnym oznaczaniu autorstwa albo całości, albo części danego utworu, podlegającego ochronie prawem autorskim w myśl przepisów dotyczących ochrony dóbr osobistych określonych w art. 23 Kodeksu cywilnego. Plagiat ukryty (najczęściej spotykany w pracach dyplomowych) polega na powtórzeniu, w mniej lub bardziej zmienionej formie, istoty czyjegoś utworu. Podkreślenia wymaga fakt, że ta forma plagiatu dotyczy nie tylko dosłownych zapożyczeń, lecz polega także na odwzorowaniu treści danego utworu przy użyciu synonimów, oddających dokładnie takie samo jego znaczenie i konstrukcję myślową. Ten przypadek jest jednakże znacznie trudniejszy zarówno do wykrycia, jak i oceny z punktu widzenia przepisów prawa. Ostatnia z form – autoplagiat – polega na powtórzeniu własnych wcześniejszych utworów, w całości lub ich części, w nowym dziele.

WSZYSTKIE PRACE DO KONTROLI

Od 1 października 2015 r., wskutek nowelizacji z 11 lipca 2014 r., zaczął obowiązywać przepis nowo dodanego art. 167a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (zwana dalej „ustawą”), który nakłada na uczelnie obowiązek sprawdzania prac dyplomowych przed egzaminem dyplomowym z wykorzystaniem programów antyplagiatowych, współpracujących z ogólnopolskim repozytorium pisemnych prac dyplomowych (art. 167a ust. 4). Co to w praktyce oznacza dla studentów? Nimniej, ni więcej to, że w wyniku zmiany przepisów od bieżącego roku akademickiego każda praca dyplomowa (a nie jak dotychczas losowo wybrane 10-20 proc.) zostanie sprawdzona przez specjalny program antyplagiatowy, weryfikujący nie tylko zbieżność z literaturą fachową, ale również z pracami dyplomowymi „starszych kolegów” z każdej uczelni w Polsce.

CO POTEM?

Oprócz konsekwencji wynikających z prawa karnego, student dopuszczający się plagiatu musi liczyć się z tym, że w przypadku jego wykrycia egzamin dyplomowy zostanie prawdopodobnie uznany za nieważny, a także dyplom, wskutek stwierdzenia nieważności decyzji (egzaminu), straci ważność. Art. 193 ustawy stanowi bowiem, że organ właściwy stwierdza w drodze decyzji nieważność postępowania w sprawie nadania tytułu zawodowego, jeżeli w pracy stanowiącej podstawę nadania tytułu zawodowego osoba ubiegająca się o jego nadanie przypisała sobie autorstwo istotnego fragmentu lub innych elementów cudzego utworu lub ustalenia naukowego. Natomiast art. 207 ust. 3 ustawy stanowi m.in., że do stwierdzenia nieważności decyzji o nadaniu tytułu zawodowego i wydania dyplomu właściwy jest rektor uczelni. Zaznaczyć trzeba, iż obecnie, w myśl przepisów ustawy, postępowanie w sprawie cofnięcia tytułu zawodowego może zostać wszczęte w każdym czasie. Jak zasygnalizowano już bowiem powyżej, czyn zabroniony w postaci plagiatu, na mocy przepisów ustawy, nie ulega przedawnieniu. Studentowi, który nie zgadza się z decyzją rektora (o stwierdzeniu nieważności decyzji w sprawie nadania tytułu zawodowego), przysługuje wniosek do rektora o ponowne rozpatrzenie. Gdy decyzja wydana wskutek ponownego rozpatrzenia dalej będzie niezadowalająca, przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Zazwyczaj w sytuacji utraty dyplomu, osobie, której został on odebrany, przysługuje możliwość ponownego przystąpienia do obrony, po złożeniu innej pracy i zaliczeniu seminarium dyplomowego (co może wiązać się z powtarzaniem semestru bądź roku i zaliczeniem różnic programowych, jak również opłatą wynikającą z tej konieczności).

Plagiat to nie tylko przepisanie czyjejś pracy. Istnieją trzy rodzaje plagiatu: jawny, ukryty i autoplagiat. Od 1 października 2015 r. wszystkie prace dyplomowe są skanowane pod kątem plagiatu. Wykrycie plagiatu grozi nawet unieważnieniem egzaminu, utratą dyplomu, a w przypadku chęci powtórzenia egzaminu – powtarzaniem semestru lub roku.