UNIWERSYTET WARSZAWSKI MA PATRONA!

16 maja 2015 roku minęło 80 lat od decyzji Senatu Akademickiego, który postanowił oddać hołd zmarłemu kilka dni wcześniej I Marszałkowi Polski Józefowi Piłsudskiemu. Profesorowie uniwersytetu wystosowali pismo skierowane do ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego z prośbą o jak najszybsze podjęcie kroków, które zagwarantują zmianę nazwy uczelni na Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w Warszawie.

Prośbę wysłano do ministra Wacława Jędrzejewicza w dniu 16 maja 1935 roku po konsultacjach kadry naukowej na całym uniwersytecie. Senat uczelni tak uzasadnia swoją decyzję:

„Na porozbiorowych zwaliskach Rzeczypospolitej powstał Uniwersytet w Warszawie. Ale bez wolnej Polski nie mógł pełnić posłannictwa Wszechnicy Narodowej. (…) Świadom jest tego, że swój byt wolny wywodzi z dzieła Wskrzesiciela Polski – Józefa Piłsudskiego. I Jego ma za swego założyciela. Tedy blaskiem Jego Imienia pragnie zdobić imię swoje, aby odtąd na zawsze tego Uniwersytetu nauczyciele oraz uczniowie szli wzorem Józefa Piłsudskiego w oddaniu Ojczyźnie bezgranicznym…”.

            Minister Jędrzejewicz skierował pismo profesorów do prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego, który 26 sierpnia 1935 wydał dekret oznajmiający, iż od tego dnia uniwersytet zmienił nazwę i od tej pory nosi honorowe imię – powstał Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Następnym akcentem oddającym honory twórcy państwa polskiego, było odsłonięcie przez marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza popiersia Naczelnika Państwa podczas kolaudacji roku akademickiego w auli uniwersyteckiej (fot. 1) na Kampusie Głównym. Miało to miejsce w roku 1937, a na uroczystości przybyli m.in.: prof. Włodzimierz Antoniewicz, rektor, Wojciech Świętosławski, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, Józef Beck, minister spraw zagranicznych, Stefan Starzyński, prezydent miasta stołecznego Warszawy, gen. Bolesław Wieniawa-Długoszowski oraz inne najważniejsze osoby w państwie.

            Nazwa ta była używana do roku 1945 (od 1939 nieoficjalnie, w konspiracji) i nie została prawomocnie zniesiona ani przez władze hitlerowskie, ani komunistyczne, ani po odzyskaniu wolności w 1989 r. Statut Uniwersytetu Warszawskiego z czerwca 2006 roku jedynie precyzuje, jakiej nazwy należy używać przy powoływaniu się na uczelnię. Nie spotkałem się z dokumentem, który na drodze legislacyjnej znosiłby nazwę naszej Almae Matris.

            W połowie lat 80. Niezależne Zrzeszenie Studentów UW roznosiło ulotki, które zostały podpisane w następujący sposób – „UW imienia Józefa Piłsudskiego”. Następnym ciekawym akcentem może być fakt, że na jednym z podziemnych pism widniała informacja – „NZS UW im. Józefa Piłsudskiego”. W roku 1988 studenci z Uniwersytetu Warszawskiego przypomnieli, iż uczelnia nosi imię właśnie Komendanta Legionów. Uczyniła to w sposób niezwykle wymowny – tworząc i zawieszając nad bramą uczelni transparent z taką właśnie informacją (fot. 2).

            Lata 90. XX w. to próba powrotu do oficjalnej nazwy. Starali się o to już członkowie Niezależnego Zrzeszenia Studentów UW, następnie w 2011 Stowarzyszenie „Wokół Marszałka”, na czele z wykładowcą dr. Andrzejem Anuszem. Ciekawostką jest, że Polonia na świecie oraz Polacy z Kresów, którzy pamiętają jeszcze czasy II RP, przysyłają korespondencję z nagłówkiem – „Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w Warszawie”. W bibliotece Instytutu Historycznego nadal wisi informacja z roku 1939 o jego przenosinach, gdzie możemy ujrzeć pełną i prawowitą nazwę uczelni (fot. 3).

            Najświeższe działania, które mają mieć na celu upamiętnienie wydania dekretu przez prezydenta Mościckiego, podjęliśmy znów my – NZS UW. Na początku tego roku zjawiliśmy się w tej sprawie u rektora Uniwersytetu Warszawskiego, aby przedstawić w szczegółach naszą propozycję. Chcieliśmy zawiesić tablicę pamiątkową na terenie Kampusu Głównego z krótką informacją o tym fakcie. Sprawa została poddana pod głosowanie Senackiej Komisji ds. Organizacji i Rozwoju Przestrzennego UW, acz niestety… projekt większością głosów został odrzucony. Podjęliśmy zatem próbę upamiętnienia tej kwestii w postaci zawieszenia kopii dekretu w Instytucie Historycznym i ponownie spotkaliśmy sprzeciw. Pozostaje nam organizacja debaty na ten temat, na którą zapraszam pod koniec maja – będziemy o jej szczegółach informować poprzez naszą stronę www.

            W 2016 roku będziemy obchodzić 200-lecie powołania uniwersytetu w Warszawie, dziś jednej z najlepszych uczelni w kraju. Jednak w tym roku minie równie ważna dla niej data – 80. rocznica zmiany nazwy, która formalnie i zgodnie z prawem funkcjonuje do dziś. Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w Warszawie istnieje nadal i wszystko wskazuje na to, że właśnie od 80 lat możemy cieszyć się patronatem bez wątpienia Wielkiego Polaka, który zmieniał losy Polski, Europy, a może i Świata. Pamiętajmy o tym i przekazujmy wiedzę innym.

Adam Stefan Lewandowski, członek NZS UW