Narodowy Kongres Nauki – kolejny etap prac nad nową ustawą

W dniach 19-20 września w Krakowie odbył się Narodowy Kongres Nauki, na którym Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Jarosław Gowin przedstawił projekt nowej ustawy – „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”. Wydarzenie to jednocześnie rozpoczęło okres konsultacji projektu tej ustawy nazywanej 2.0.

Na wcześniejszych konferencjach programowych Narodowego Kongresu Nauki była mowa o poszczególnych, ważnych dla środowiska aspektach uregulowań wokół szkolnictwa wyższego, a już w trakcie samego wydarzenia w Krakowie odbyło się podsumowanie tych spotkań, uwzględniające także liczne rozmowy z instytucjami przedstawicielskimi środowiska akademickiego takimi jak Krajowa Reprezentacja Doktorantów, Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich czy też przede wszystkim Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej.

Większa autonomia

W trakcie Kongresu na licznych seminariach i panelach omawiano szczegółowo wszelkie aspekty propozycji regulujących z projektu ustawy. Na Kongresie było obecnych wielu przedstawicieli środowiska akademickiego, w tym też liczna reprezentacja Parlamentu Studentów RP. W trakcie dyskusji wielokrotnie zabierali głos. Padło wiele ważnych stwierdzeń, między innymi o pozytywnej roli studentów w ramach zarządzania uczelnią. Niezaprzeczalnym faktem jest to, że obecność przedstawicieli studentów w najważniejszych organach uczelni jest kluczowa dla jej dobrego funkcjonowania. Wiele osób w ramach Narodowego Kongresu Nauki mówiło o odwadze środowiska wobec zmian. Bez odwagi do partnerskiej współpracy z młodym pokoleniem uczelnie mogą nie być w stanie w pełni wykorzystać swojego potencjału.

Projekt nowej ustawy poszerzy autonomię uczelni, co w praktyce oznacza zwiększenie roli jej statutu, w którym znajdzie się spora część zagadnień regulowanych przez obecne ustawy. Wicepremier podkreślił, że jeśli ustawa wejdzie w życie, uczelnie będą miały rok na przygotowanie dokumentów, dodał jednak „Już teraz chciałbym do rektorów zaapelować, aby – nie czekając na wejście w życie ustawy – rozpocząć refleksję nad kształtem nowych statutów”. Z naszej perspektywy ważne jest, aby samorządy studenckie aktywnie uczestniczyły w tym procesie oraz by upewniły się, że kwestie studenckie są odpowiednio zabezpieczone. Wicepremier Gowin zwrócił też uwagę na to, że reforma musi iść w parze ze zwiększeniem środków przeznaczonych na naukę i szkolnictwo. Ponadto podkreślił, że dyplom polskiej uczelni musi odzyskać prestiż: „Uczelnie będą kształcić na zdecydowanie wyższym poziomie, co oznacza też wyższe wymagania w stosunku do studentów”.

dyplom polskiej uczelni musi odzyskać prestiż

Pierwsze opinie o projekcie ustawy

„Projekt ustawy reformy szkolnictwa to dobry punkt wyjścia do dalszych działań” – komentował przewodniczący Parlamentu Studentów RP Tomasz Tokarski. – „Cieszymy się, że wiele naszych postulatów zostało uwzględnionych przez Ministerstwo”.

Ważną nowością w projekcie ustawy 2.0 jest wprowadzenie tzw. rad uczelni. Jest to duża zmiana, potrzebna nie tylko dla lepszej współpracy uczelni z jej otoczeniem, ale także dla wprowadzenia równowagi wewnętrznej przez wzmocnienie pozycji innych organów uczelni kosztem niezależności wydziałów. Oczywiście rada nie spełniałaby dobrze swojej funkcji, gdyby w jej składzie nie było studenta. W zaproponowanym projekcie ustawy jest przepis, że jednym z członków nowego organu będzie z mandatu przewodniczący samorządu studenckiego. „To jest duży sukces, ponieważ w 7- lub 9-osobowej radzie uczelni, której 50 proc. członków będzie pochodziło spoza wspólnoty uczelni, przewodniczący samorządu studenckiego będzie miał istotny głos” – wskazał Przewodniczący Parlamentu Studentów RP. Dodał też: „Dobrze, że zachowujemy przedstawicielstwo studentów i doktorantów w ramach Senatu oraz Kolegium Elektorów na poziomie co najmniej 20 procent”. Patrzymy tutaj na przykład poszczególnych zachodnich uczelni, w których w podobnego typu organach także uczestniczą studenci jako ich pełnoprawni członkowie. Z tego powodu postulatem PSRP było, aby student był członkiem także Rady Uczelni. W zaproponowanym projekcie znalazł się przepis uwzględniający to założenie, co pokazuje dojrzałe, przemyślane oraz prostudenckie podejście wicepremiera Jarosława Gowina.

Przewodniczący Parlamentu Studentów RP wśród ważnych punktów ustawy wymienia także zachowanie prerogatywy samorządu studenckiego do opinii wiążącej przy wyborze kandydatów na stanowiska kierownicze uczelni, w których zakres kompetencji wchodzą sprawy studenckie. Oczywiście cała ustawa to bardzo złożony dokument i po oficjalnej publikacji projektu Parlament Studentów RP rozpoczął ponowną, skrupulatną analizę nowych przepisów. Już teraz jednak widać, że kierunek zmian prowadzi nie tylko do lepszego funkcjonowania uczelni, ale też do wyraźniejszego zaznaczenia obecności największej grupy wśród społeczności akademickiej – studentów.