Staże metodą na bezrobocie wśród młodych – jak to robią w innych krajach Unii

Stary kontynent bezrobociem stoi

Młodzi, którzy dotkliwie odczuwają kryzys gospodarczy, ale też i polityczno-instytucjonalny głosują „nogami” i często wybierają życie za oceanem czy w Azji. Młodzi Hiszpanie i Portugalczycy emigrują dziś do swoich… dawnych kolonii, np. do Brazylii. Problem jest największym wyzwaniem w skali europejskiej, zatem starają się mu przeciwdziałać unijne instytucje. Eurostat w czerwcu 2013 roku przedstawił raport, z którego wynika, że średnia stopa bezrobocia w krajach UE wynosiła 10,9%. Na jednym biegunie jest Austria (4,6%), Niemcy – 5,4% i Luksemburg – 5,7% zaś na drugim Grecja – 26,9%, Hiszpania – 26,3%, Portugalia – 17,4 %, Cypr – 17,3 %. W czerwcu 2013 roku aż  5,5 mln ludzi do 25. roku życia było  na bezrobociu, z czego 3,5 mln ze strefy euro. Średnia stopa bezrobocia wśród młodzieży w UE to 23,2 %, w strefie euro 23,9%. Najniższa stopa bezrobocia wśród młodzieży jest w Niemczech – 7,5 %, Austria – 9,3 %, Holandia i Malta po 11%, a najwyższa w Grecji i w Hiszpanii: 58% i 56%. A zatem teza o „ młodzieżowym” charakterze bezrobocia ma pełne odzwierciedlenie w rzeczywistości.  W Polsce stopa bezrobocia wynosiła według  Eurostatu w sierpniu 2013 roku  około 10%. Osoby do 24. roku życia stanowiły 26,5% ogólnej liczby nowo zarejestrowanych bezrobotnych. Ale problemem jest nie tylko brak pracy, lecz -jak wynika z różnych badań i powszechnej opinii świata przedsiębiorców i pracodawców – także nienajlepsze kwalifikacje młodych absolwentów różnych poziomów edukacji. Czasem praca jest, ale nie ma jej komu podjąć.

Co wynika z badań

Badanie przeprowadzone w 2010 roku przez Konfederację Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, przedstawione w raporcie Instytutu Spraw Publicznych pt.” Młodzi na rynku pracy” w 2012 roku jasno pokazuje, że “skłonność do zatrudniania doświadczonych kandydatów częściej przejawiają przedsiębiorstwa mikro i małe, których może być nie stać na długotrwały proces szkolenia młodej i dopiero rozpoczynającej zawodową aktywność osoby, a ponadto potrzebują pracowników wszechstronnych, których można oddelegować do rożnych zadań. Duże podmioty, często korporacje z kapitałem zagranicznym i o znacznie bardziej skomplikowanej strukturze organizacyjnej, stawiają na specjalizację pracowników, nie wymagając częstego przechodzenia między stanowiskami”. Ponadto dysponują środkami na szkolenia i wprowadzenie w pracę. Pracodawcy oczekują, że młody pracownik będzie chętny do intensywnego nabywania wiedzy i umiejętności, które potem wykorzysta w pracy na stanowisku w ich firmie. Wedle badań niektórych z tych cech może brakować osobom młodym, które nie planują pracować przez długi czas w jednym miejscu.

Z kolei raport ILO (Międzynarodowa Organizacja Pracy) z 2012 „Global Employment trends for Youth 2012” mówi o tym, jak zmieniać się musi polityka dotycząca zatrudniania i przeciwdziałania bezrobociu młodzieży. Generalnie pracodawcy są często zdania, że absolwenci za mało potrafią, a staże są super narzędziem, by to wyrównywać. ILO rekomenduje, by państwa wspierały politykę stażową, przeznaczając na to środki, by staże też nie były darmowe. Innym wątkiem jest niedostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku i za mała liczba absolwentów po kierunkach technicznych.

To się ostatnio zmienia, chociażby i w Polsce, a staże i praktyki stają istotnym elementem w przekwalifikowaniu się – zarówno na poziomie indywidualnym (sam decyduję, że zmieniam branżę) i regionalnym czy lokalnym (np. region o dużym natężeniu przemysłu IT). Rządy krajowe oraz unijne instytucje zamierzają przeznaczyć, i już przeznaczają, znaczne środki na to, by wyjść naprzeciw oczekiwaniom pracodawców i młodych ludzi, kończących szkoły a nie mających perspektywy szybkiego znalezienia pracy. Istnieją duże programy europejskie, krajowe czy regionalne mające umożliwić połączenie teorii zdobytej w czasie edukacji formalnej z praktyką.

Odpowiedź europejskich urzędników

Dowodem na poważne traktowanie powyższych problemów jest fakt ogłoszenia przez unijnych komisarzy „Europejskiego sojuszu na rzecz przygotowania zawodowego”. Sojusz ma pomóc w walce z bezrobociem, podnosząc jakość i dostępność przyuczania do zawodu w Unii Europejskiej dzięki współpracy kluczowych instytucji i organizacji zajmujących się kwestiami zatrudnienia i edukacji. Jego celem jest też zmiana nastawienia społeczeństwa do przyuczania do zawodu. „Przyuczanie do zawodu może odegrać kluczową rolę w walce z bezrobociem osób młodych dzięki umożliwieniu młodzieży zdobywania umiejętności i doświadczenia poszukiwanych przez pracodawców” – podkreślili komisarze UE we wspólnej deklaracji. W dużym skrócie sojusz ma wspierać krajowe reformy związane z programami przyuczania do zawodu.  Co ważne, deklarację podpisali nie tylko politycy, ale też przedstawiciele organizacji pracodawców i federacji związków zawodowych. Komisja Europejska zadeklarowała natomiast, że zagwarantuje, by unijne fundusze były możliwie najlepiej wykorzystywane w celu realizacji celów sojuszu. Plan utworzenia sojuszu Komisja ogłosiła w ramach inicjatywy „Nowe podejście do edukacji” i pakietów w sprawie zatrudnienia młodzieży.

Warto wspomnieć także o tym, że Europejski  Bank Inwestycyjny przygotował program mający zmniejszyć bezrobocie wśród młodych. Bank wyłoży na niego aż  6 miliardów euro. Pieniądze mają być przeznaczone na wspieranie programu „Praca dla młodzieży – inwestycje w umiejętności”. Składa się on z dwóch elementów:  w ramach inicjatywy „Jobs for youth” małe i średnie firmy mają uzyskać lepszy dostęp do finansowania ze strony Banku, co ma zapewnić większą liczbę miejsc pracy dla młodych ludzi. Z kolei w ramach komponentu „Inwestycje w umiejętności” wspierany będzie rozwój kompetencji zawodowych młodzieży poprzez dofinansowanie edukacji czy szkoleń zawodowych.

Jak radzą sobie inni

Rządy wszystkich krajów starają się walczyć z bezrobociem i w jakimś stopniu je ograniczyć. Odpowiedzią są, prowadzone na szczeblu regionalnym lub ogólnokrajowym, różnorodne programy kursów i szkoleń, jak również programy ułatwiające firmom przyjmowanie stażystów.

We Francji uczniowie od 16. roku życia, studenci, a także młodzi bezrobotni (do 26. roku życia) mają szansę na zdobycie doświadczenia, dyplomu lub zawodu dzięki dużemu rządowemu programowi „Alternance”. W języku polskim pojęcie to najlepiej oddaje słowo przemienność lub zmienność.  Jest on prowadzony na poziomie regionalnym, rząd wykłada na niego większość środków, ale nie ingeruje w działania odpowiedników naszych województw. To na tym poziomie program ma połączyć potrzeby i wymagania pracodawców,  ofertę publicznych instytucji i programów szkoleniowych z młodym człowiekiem, który chciałby uczyć się i zdobywać kwalifikacje i doświadczenie mające uchronić go przed bezrobociem. Odpowiedzialne za program Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej na stronach internetowych reklamuje program mówiąc o tym , że 70% uczestników po jego zakończeniu ma umowę o pracę.

Podstawą  „Alternance” jest trójkąt , którego równe boki stanowi młody człowiek, firma lub podmiot oferujący staż i regionalna instytucja odpowiedzialna za kształcenie i praktyki – tzw. CAF czyli Centre de Formation d’apprentis.  Te ostatnie prowadzą zajęcia teoretyczne, które potem poznawane są w trakcie stażu u pracodawcy. To takie połączenie nauki z praktyką, program układany jest wspólnie i docelowo ma umożliwić zatrudnienie w danej branży, nie rzadko u firmy czy instytucji, która w programie uczestniczy.

Program oferuje dwa rodzaje staży w zależności od celu, jaki chciałoby się osiągnąć.  Pierwszy, zwany po prostu praktyką, kierowany jest do młodych w wieku 16-25 lat, którzy chcą przeszkolić się w danej działce. Taki kurs, łączący zajęcia prowadzone przez instytucję  odpowiedzialną za kształcenie i praktyki ze stażem u danego pracodawcy, może trwać od roku do trzech lat. Co ważne uczestnik nie ponosi kosztów, ma przydzielonego opiekuna, który czuwa nad przebiegiem stażu i monitoruje problemy i postępy. Ponadto w zależności od wieku i czasu trwania takiego stażu, uczestnik otrzymuje rekompensatę finansową za poświęcony czas, stanowiącą pewną część płacy minimalnej obowiązującej w danym roku.

Drugi rodzaj stażu na prawie takich samych zasadach, adresowany jest bardziej do młodych bezrobotnych i tych, którzy chcą zdobyć konkretny zawód. Udział w nim kończy się zdobyciem dyplomu i profesji. Trwa od pół roku do dwóch lat i nie mogą w nim brać udziału instytucje publiczne. Większe są także pieniądze i szanse zatrudnienia. Oprócz formalnego potwierdzenia i zdobycia dyplomu, uczestnicy otoczeni są w dużo większym stopniu opieką i wsparciem kogoś w rodzaju nauczyciela i coacha.

Na program przeznaczone są spore środki, zaplanowano, że w tej formule będzie działać do końca 2015 roku (początek to rok 2011). Przykładowo w Bretanii zaplanowano budżet 65 mln EUR, zaś region Rodanu i Alp aż 200 mln EUR.

Innym ciekawym przykładem we Francji jest program VIE, finansowany przez francuski odpowiednik Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, resort spraw zagranicznych i ministerstwo finansów. O środki na staże mogą w nim starać się firmy zarejestrowane we Francji. Stażysta otrzymuje wynagrodzenie oraz pieniądze na zakwaterowanie i wyżywienie. Program przeznaczony jest dla młodych obcokrajowców wieku 18-28 lat z krajów UE oraz Norwegii, Islandii i Liechtensteinu.  Najistotniejszym założeniem jest odbywanie stażu za granicą, ale nie we Francji (!), czyli w kraju, gdzie dane francuskie przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą. Od 2001 roku skorzystało z tej możliwości ponad 20 tys. osób, a najpopularniejszym kierunkiem jest Wielka Brytania, Niemcy, Rumunia, Chiny i Japonia. Zaskakuje mała popularność Polski, gdzie także francuski kapitał jest bardzo aktywny. Na stronie internetowej programu – www.civiweb.com – widnieją oferty m.in.: giganta telekomunikacyjnego Alcatel. Staż może trwać od 6 do 24 miesięcy. To kolejny przykład długofalowego pomysłu na pozyskiwanie zdolnych i chętnych do pracy młodych ludzi, którzy po takim stażu mogą swoją przyszłość związać z francuskimi firmami i samą Francją.

„The Job of My Life”

To nie slogan reklamujący portal z ofertami pracy, lecz nazwa najnowszego niemieckiego programu dla młodych, chcących odbyć staż i praktyki zawodowe. Oczywiście w niemieckich przedsiębiorstwach. I co ważne, wcale nie trzeba być Niemcem. Podobnie jak we Francji czy Wielkiej Brytanii jest to znaczący element długofalowej polityki ściągania młodych, często bezrobotnych, ale wykwalifikowanych Europejczyków. Nie trzeba przekonywać, jakie znaczenie ma to dla demografii, a tym samym dla gospodarki. Komu się uda, ten raczej już w Niemczech zostanie. Zwłaszcza, że staż i praktyka zakończy się egzaminem i niemieckim dyplomem. Program wystartował w sierpniu 2013 i ma działać do 2016 roku. Korzystać z programu mogą ludzie w wieku 18-35 lat, którzy nie ukończyli szkoły zawodowej.

W uproszczeniu program polega na zawieraniu pewnego rodzaju kontraktu szkoleniowego pomiędzy młodym człowiekiem a firmą. To nauka zawodu, ale poza szkołą, czy firmą szkoleniową lub publiczną instytucją edukacyjną. Staż może trwać od dwóch do ponad trzech lat. W skali tygodnia młody człowiek musi poświęcić na to od trzech do czterech dni. Nabór odbywa się raz do roku. Uczestnicy spoza Niemiec będą mogli przygotować się językowo we własnym kraju, a po przyjeździe opiekun stażu odpowiedzialny jest za zintensyfikowanie szkolenia językowego oraz wprowadzenie w realia życia w Niemczech i funkcjonowania danego przedsiębiorstwa. Po dwóch miesiącach stażu uczestnik i firma podpisują umowę na 3-letnie szkolenie połączone z pracą. Potem egzamin, dyplom i można rozpocząć samodzielne utrzymanie. Program finansowany jest przez niemieckie ministerstwo pracy oraz niemiecki urząd pracy www.thejobofmylife.de/de/

Pracuj dla Unii

Instytucje UE zatrudniają ponad 40 tys. osób z 28 państw członkowskich. Ci, którzy marzą o pracy dla Unii Europejskiej, mogą spróbować sił na stażu w jednej z instytucji unijnych. Osiem instytucji UE przyjmuje na staż od trzech do pięciu miesięcy studentów, absolwentów uczelni wyższych oraz lingwistów. Stażyści rekrutowani są bezpośrednio przez poszczególne instytucje.

Ramka:

Europejski Bank Centralny

Dla kogo: studenci mający co najmniej dyplom licencjacki oraz młodzi absolwenci kierunków takich jak ekonomia, finanse, statystyka, zarządzanie, prawo, zasoby ludzkie oraz studiów tłumaczeniowych; studenci kończący studia w dziedzinie ekonomii, finansów lub przedsiębiorczości

Czas trwania stażu: 3-6 miesięcy

Miejsce stażu: Frankfurt nad Menem

Dofinansowanie: 850 lub 1 700 euro miesięcznie, w zależności od zakresu obowiązków, kwalifikacji oraz miejsca zamieszkania

Europejski Bank Inwestycyjny

Dla kogo: studenci w wieku od 17 do 25 lat. Preferencyjnie będą traktowani kandydaci, którzy ukończyli lub rozpoczęli studia z zakresu integracji europejskiej lub z dziedziny związanej z działalnością EIB jako instytucją finansowa UE.

Czas trwania stażu: w okresie między 1 czerwca a 12 września

Czas trwania praktyki: od 1 tygodnia do 1 miesiąca

Miejsce stażu: Luksemburg

Dofinansowanie: niewielkie świadczenia

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny

Komitet Społeczno-Ekonomiczny (KSE) jest organem doradczym, który umożliwia wyrażenie formalnych opinii na temat polityk UE partnerom ekonomicznym i społecznym w Europie (tzn. pracownikom, pracodawcom, związkom zawodowym, przedstawicielom sektora drobnej przedsiębiorczości, stowarzyszeniom rolników, konsumentom, etc.).

Staż trwający 6 miesięcy

Dla kogo: Kandydaci, którzy posiadają dyplom uczelni wyższej, potwierdzający ukończenie co najmniej trzech lat studiów wyższych lub zaświadczenie o zdobyciu wykształcenia odpowiadającego ośmiu semestrom studiów wyższych

Czas trwania stażu: 16 lutego – 15 lipca lub 16 września – 15 lutego

Miejsce stażu: Bruksela

Terminy składania wniosków : 30 września lub 31 marca

Staż trwający 3 miesiące

Dla kogo: Kandydaci, którzy posiadają dyplom uczelni wyższej, potwierdzający ukończenie co najmniej trzech lat studiów wyższych lub zaświadczenie o zdobyciu wykształcenia odpowiadającego ośmiu semestrom studiów wyższych; studenci, którzy zobowiązani są odbyć praktyki w ramach programu studiów, traktowani są priorytetowo

Czas trwania stażu: 1-3 miesięcy

Miejsce stażu: Bruksela

Komisja Europejska – praktyki administracyjne i praktyki dla tłumaczy

Dla kogo: Studenci studiów licencjackich, magisterskich i doktoranckich oraz studenci, którzy zobowiązani są odbyć praktyki w ramach programu studiów

Czas trwania stażu: 3-12 miesięcy

Miejsce stażu: Ispra (Włochy), Karlsruhe (Niemcy), Geel (Belgia), Petten (Holandia) lub Sewilla (Hiszpania)

Komitet Regionów

Dla kogo: Kandydaci, którzy posiadają dyplom uczelni wyższej, potwierdzający ukończenie co najmniej trzech lat studiów lub którzy uzyskali dyplom czteroletnich studiów wyższych (osiem semestrów)

Czas trwania stażu: 16 lutego – 15 lipca lub 16 września – 15 lutego

Miejsce stażu: Bruksela

Terminy zgłaszania kandydatur: 30 września lub 31 marca

Dofinansowanie: obecnie 1 000 euro/miesiąc

Parlament Europejski

Studenci z dyplomem szkoły średniej

Dla kogo: Młodzi ludzie, który uzyskali dyplom szkoły średniej uprawniający ich do rozpoczęcia studiów na wyższej uczelni. Choć w momencie składania wniosku kandydaci nie muszą być zapisani na studia, to jednak priorytetowo traktowani są studenci, którzy zobowiązani są odbyć praktyki w ramach programu studiów.

Daty rozpoczęcia stażu i – w nawiasie – terminy nadsyłania zgłoszeń: 1 stycznia (1 października), 1 maja (1 lutego) lub 1 września (1 czerwca)

Czas trwania stażu: 1-4 miesięcy

Młode osoby dotknięte niepełnosprawnością

Dla Kogo: Młodzi ludzie dotknięci niepełnosprawnością – dyplom wyższej uczelni nie jest konieczny

Daty rozpoczęcia stażu i – w nawiasie – terminy nadsyłania zgłoszeń: 1 marca (15 października), 1 października (15 maja)

Czas trwania stażu: 5 miesięcy

Miejsce stażu: przede wszystkim Bruksela i Luksemburg

Dofinansowanie: 1 130,56 euro/miesiąc (2008 r.), jeżeli staż odbywa się w Brukseli lub w Luksemburgu

Wizyty studyjne

Dla kogo: Osoby prowadzące badania związane z integracją europejską

Wizyty studyjne umożliwiają obywatelom Unii Europejskiej badania związane z integracją europejską, zarówno poprzez dostęp do dokumentów znajdujących się w archiwach i bibliotece Parlamentu Europejskiego, jak również poprzez kontakty z członkami parlamentu i jego specjalistami.

Czas trwania wizyty studyjnej: maksymalnie 1 miesiąc

Rada Unii Europejskiej

Dla kogo:  Studenci wyższych uczelni – z trzeciego, czwartego lub piątego roku – którzy zobowiązani są odbyć praktyki w ramach programu studiów

Daty rozpoczęcia stażu i – w nawiasie – terminy nadsyłania zgłoszeń: 1 lutego – 30 czerwca (1 października) lub 1 września – 31 stycznia (1 kwietnia)

Czas trwania stażu: 1-5 miesięcy

Trybunał Obrachunkowy

Dla kogo:  Studenci, którzy ukończyli co najmniej cztery semestry studiów wyższych specjalizujących się w dziedzinie prawa

Czas trwania stażu: maksymalnie 5 miesiące

Miejsce stażu: Luksemburg

Dofinansowanie w przypadku staży płatnych : 1 120 euro/miesiąc

Źródła:

WWW.eurodesk.pl

WWW.portalmlodziezowy.eu

Eurostat (http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/)

Raport ILO (Międzynarodowa Organizacja Pracy) z 2012 „Global Employment trends for Youth 2012”

Instytutu Spraw Publicznych pt.” Młodzi na rynku pracy” z 2012 roku

Czy warto iść na staż? Czytaj w Magazynie Koncept.