Gen. Stanisław Taczak (1874–1960): Powstanie Wielkopolskie – Tylko zwycięstwo

Niezwykle skuteczny, znał dobrze metody prowadzenia walki, dał się poznać jako dobry strateg, dzięki czemu awansował na kolejne stopnie oficerskie. Taki był Stanisław Taczak.

Stanisław Taczak urodził się 8.04.1874 r. w Mieszkowie, w Wielkopolsce. W latach 1880–1884 uczęszczał do szkoły ludowej, następnie, mając dziewięć lat, został uczniem gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim.

W szkole językiem wykładowym był niemiecki. W tym trudnym okresie rozwijającego się procesu germanizacji młodzi Polacy, którzy wywodzili się z katolickich i patriotycznych rodzin, skupiali się wzajemnie w grupach samokształceniowych, które z czasem przekształciły się w konspiracyjne kółka Towarzystwa Tomasza Zana i stały się strukturą mającą na celu kształcenie młodej inteligencji w duchu polskości. Do tej organizacji od 1885 r. należał także Stanisław Taczak.

Po zdaniu matury 19-letni Stanisław udał się do Freiburga w Saksonii, gdzie podjął studia na Akademii Górniczej. W 1897 r. Taczak uzyskał dyplom inżyniera hutnika, a rok później tytuł inżyniera dyplomowanego.

W 1898 r. został powołany do odbycia rocznej obowiązkowej służby wojskowej w armii pruskiej w 155 Pułku Piechoty w Ostrowie Wielkopolskim. Po przeniesieniu do rezerwy awansował na porucznika w armii pruskiej. Kariera wojskowa nadal pozostawała na drugim planie, ponieważ Taczak poświęcał się pracy naukowej i otrzymał stanowisko asystenta na Politechnice Berlińskiej.

Pracował w katedrze zajmującej się chemią węgla. Czas spędzony w Berlinie zaowocował poznaniem przyszłej partnerki Ewy Wichmann. Ewa i Stanisław pobrali się w 1904 r. Doczekali się dwójki dzieci.

Wybuch I WŚ spowodował, że 40-letni już Stanisław Taczak został zmobilizowany. Początkowo otrzymał dowództwo kompanii, lecz niedługo po tym awansował na stopień kapitana i przejął dowództwo batalionu. Jego pułk został wysłany na front wschodni. W następstwie wydarzeń rozgrywających się na niekorzyść państw centralnych na froncie wojennym w grudniu 1916 r. poprosił o wyrażenie zgody na przeniesienie w charakterze instruktora do Legionów Polskich. Kolejnym krokiem było tworzenie i organizacja Polskiej Siły Zbrojnej. W 1917 r. został oddelegowany do Inspektoratu Wyszkolenia, a następnie został przewodniczącym Komisji Regulaminowej.

Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. zajął się pracą nad tworzeniem regulaminów i instrukcji dla armii w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego. 27.12.1918 r. okazał się dla kpt. Stanisława Taczaka jednym z najważniejszych dni w życiu.

Przebywający wówczas w Poznaniu stał się naocznym świadkiem rozpoczynającego się zrywu niepodległościowego, który rozpoczął się po przemówieniu Jana I Paderewskiego. Pojawiła się kwestia, komu powierzyć dowództwo. Wtedy też Wojciech Korfanty zaproponował Taczakowi stanowisko tymczasowego dowódcy powstania wielkopolskiego.

Stanisław 2.01.1919 r. został awansowany do stopnia majora i tym samym stał się wodzem naczelnym wojsk polskich w zaborze pruskim. Spośród grona kandydatów wszystko przemawiało za uzasadnionym wyborem Taczaka – był patriotą i intelektualistą, pochodził z Wielkopolski, posiadał doświadczenie wojenne. W krótkim czasie swojego dowództwa udało mu się przeformować oddziały powstańcze w regularne wojsko i stworzyć podwaliny pod przyszłą Armię Wielkopolską.

Po przekazaniu dowództwa nadal działał w Sztabie Dowództwa Armii Wielkopolskiej, gdzie pełnił funkcję zastępcy szefa sztabu. W 1919 r. był dowódcą 11 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Otrzymał też awanse na stopień podpułkownika, następnie pułkownika. Taczak brał udział także w wojnie polsko–bolszewickiej w 1920 r.

Po zakończeniu działań wojennych w 1921 r. został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Jego wojskową karierę zwieńczył awans do stopnia generała brygady. Po dziewięciu latach od przejścia w stan spoczynku we wrześniu 1939 r. ponownie włożył mundur żołnierza i walczył w szeregach „Armii Poznań”. Po kampanii wrześniowej dostał się do niewoli i okres II wojny światowej spędził w niemieckich oflagach.

Po wojnie znalazł się we Francji i wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, lecz rok później wrócił do kraju. Zmarł 2.03.1960 r. w Malborku i tam też został pochowany.

Osoba i czyny gen. Stanisława Taczka w okresie PRL były celowo deprymowane przez władze komunistyczne. Dopiero w 1988 r. dzięki zabiegom rodziny i kombatantów odbyło się uroczyste przeniesienie prochów na cmentarz Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu.

Bartosz Antoniewicz

fot. audiovis.nac.gov.pl | image: Freepik.com

Przeczytaj całość: Prekursorzy wolności – wydanie specjalne.