Skomplikowana historia turystycznej perełki – Powiśle pomorskie i Zamek w Malborku

Powiśle Gdańskie obejmuje region dawnych Prus. Nie ma jednak uzasadnienia w pełni historycznego. Współcześnie operujemy jednak tym określeniem, chcąc w pewien sposób identyfikować mieszkańców południowo-wschodniego obszaru województwa pomorskiego, a także północno-zachodnich krańców województwa warmińsko-mazurskiego. Tym samym w obrębie Powiśla znajdują się takie miejscowości jak Malbork, Elbląg, Kwidzyn, Iława czy Sztum. Przyjęło się określać, że region Powiśla na północy graniczy z innym dobrze znanym regionem geograficznym, jakim są Żuławy (Żuławy Wiślane to obszar lewego brzegu Wisły, obejmujący tereny położone w widłach Wisły i Nogatu), na wschodzie zaś z Mazurami. W związku z takim wskazaniem obszaru Powiśla przez władze samorządu województwa pomorskiego, region ten nierzadko utożsamiany jest z sąsiednimi regionami, w tym właśnie z Żuławami.

Powiśle pomorskie – historia

Historia Powiśla jest bogata i interesująca. W czasach plemiennych obszar ten nazywany był Pomezanią (do rzeki Dzierzgoń) i Pogezanią (pomiędzy rzeką Dzierzgoń a Pasłęką). Kolejno od drugiej połowy XV wieku do niemal końca wieku XVIII dzisiejsze województwa Powiśla tworzyły województwo malborskie. W okresie dwudziestolecia międzywojennego nazywano ten obszar tzw. ziemią malborską. Nie bez znaczenia zdaje się zatem kwestia Malborka, ale o tym nieco później. 11 lipca 1920 roku na Powiślu przeprowadzony został plebiscyt, na mocy którego określono jego przynależność państwową. Większość głosujących opowiedziała się za pozostaniem w granicach Niemiec. Pogezania bowiem zaliczana była do obszaru niemieckiego określanego mianem Oberland (tzw. pogórze). Z kolei rok 2007 był w Polsce rokiem Powiśla – władze samorządowe starały się przekuć wielokulturowość obszaru w jego atut. Na terenie Powiśla przeprowadzono wiele akcji kulturalnych, koncertów czy imprez masowych o dużym zasięgu.

Krzyżacka warownia – zamek w Malborku

Niewątpliwą atrakcją turystyczną tego obszaru jest zamek w Malborku – warownia wielkich mistrzów, będąca niegdyś stolicą państwa zakonnego. Zespół zamkowy w Malborku został zbudowany z cegły i jest największą twierdzą gotycką w całej Europie. Zamek stanowi symbol najlepszego okresu istnienia państwa zakonnego na terenie Prus. Jak wiemy z historii, było to najlepiej zorganizowane – a także najbogatsze – państwo ówczesnej Europy. Budowla rozciąga się wzdłuż rzeki Nogat i budzi podziw turystów z całego świata. Jednak zamek w Malborku nie zawsze wyglądał tak majestatycznie. Wiek XVIII to okres, w którym twierdza była zaniedbana i dowolnie przekształcana, a nawet planowano jej rozbiórkę. Koniec XVIII wieku przyniósł jednak dobre nowiny. Zainteresowanie budowlą i fascynacja zarówno u miłośników historii i sztuki, jak i ówczesnych prekursorów ochrony zabytków sprawiła, że rozpoczęła się rekonstrukcja gotyckiej twierdzy.

Zamkowa kuchnia była usytuowana pod skarbcem krzyżackim. Kucharze wyskrobali w suficie dziurę, dzięki której udało im się pozyskać wiele złotych monet.

Współcześnie zespół zamkowy w Malborku składa się z trzech części. Pierwszą stanowi Zamek Wysoki, będący główną siedzibą konwentu klasztornego. Kolejno wyróżnić należy Zamek Średni, gdzie usytuowana jest siedziba wielkiego mistrza będąca zarazem głównym ośrodkiem państwa zakonnego. Ostatnią część stanowi Zamek Niski tzw. Podzamcze. Kiedy śledzimy historię poszczególnych części zamku, okazuje się, że każda z nich miała swój własny model przebudowy. Ponadto każdą z tych części dodatkowo chroniły ogromne fortyfikacje. Warownia zamku usytuowana została na prawym brzegu rzeki Nogat. Zamek miał niezwykle wysoki potencjał obronny. Po pierwsze z uwagi na fakt, że był chroniony przez długi i wyniesiony w górę pas lądu, po drugie otoczony rzeką i rozległymi bagnami.

Budowa zamku w Malborku rozpoczęła się w 1274 roku. Już w początkach istnienia twierdzy planowano, że stanie się ona docelowo najważniejszą w całych Prusach. Pierwszym komturem zamku został niejaki Dytryk von Regenstein, o którym wzmianki w dokumentach pojawiły się w 1276 roku. W roku 1309 zapadła oficjalna decyzja o przeniesieniu siedziby ówczesnego wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Zygfryda von Feuchtwangena z Wenecji do zamku nad Nogatem. Wówczas to Malbork stał się główną siedzibą Zakonu Krzyżackiego, a także stolicą państwa. Automatycznie miało to szybkie konsekwencje w postaci natychmiastowej rozbudowy zamku na szeroką skalę. Od połowy XIV wieku do zamku w Malborku przyjeżdżali znamienici rycerze z całej Europy. Podczas spotkań organizowano turnieje rycerskie i biesiady.

Zamek krzyżacki w Malborku – gotycka architektura obronna

Zamek w Malborku założono na planie prostokąta. Początkowo wzniesiony został czworobok murów zewnętrznych, do którego kolejno dobudowywano poszczególne skrzydła. Wjazd do zamku był nietypowy. Umieszczono go bowiem ukośnie. Badacze tłumaczą ten fakt względami topograficznymi. Miało to na celu utrudnienie wjazdu do zamku, co jednocześnie zwiększyło jego funkcje obronne. Główne mury zamku otoczone zostały tzw. międzymurzem oraz fosą, która zasilana była wodami z jeziora Dąbrówka, oddalonego o około 8 kilometrów od zamku. Poziom wód w rzece Nogat uznano bowiem za mało stabilny. Z uwagi na fakt posiadania przez zamek fosy, możliwa stała się także praca lokalnych młynów. Nie sposób także nie wspomnieć o słynnej Złotej Bramie. To ozdobny portal wejściowy, który prowadzi z krużganków do kaplicy zamkowej. Powstanie bramy datowane jest na 1280 rok. Dekoracja rzeźbiarsko-malarska bramy jest bardzo bogata. Ponadto zgodnie z duchem średniowiecza brama zdobiona jest symbolicznie. Członkowie konwentu przekraczali ją osiem razy każdego dnia. Tyle bowiem razy zbierali się na wspólną modlitwę w kaplicy.

Zwiedzając zamek w Malborku, można odczuć przenikający na wskroś klimat tej majestatycznej budowli. Pełne oprowadzenie z przewodnikiem trwa blisko 8 godzin. W pamięci szczególnie mocno utkwiła mi zabytkowa kuchnia zamkowa wraz z głoszoną o jej kucharzach opowiastką. Zamkowa kuchnia usytuowana była pod skarbcem krzyżackim. Kucharze wyskrobali w suficie dziurę, dzięki której udało im się pozyskać wiele złotych monet. Wszystko jednak wyszło na jaw, gdy jeden z nich emanował swoimi kosztownościami. Kucharzy więc stracono, a zamkowe myszy, jak głosi legenda, do dziś biegają po kuchni ze złotymi krążkami.

Zespół zamkowy w Malborku został zbudowany z cegły i jest największą twierdzą gotycką w całej Europie.

Powiśle czeka na turystów

Infrastruktura turystyczna Powiśla jest bardzo dobrze zorganizowana. Przez region wiedzie wiele tras samochodowych, które umożliwiają zwiedzanie wszystkich atrakcji regionu. Ponadto obszar ten jest dobrze oceniany przez turystów zarówno za jakość i wysoki standard usług hotelarskich, jak i gastronomicznych. W przewodnikach na temat Powiśla czytamy, że region ten jest niepowtarzalny i piękny. Na jego obszarze znajdują się bowiem liczne akweny, jeziora i rzeki, a także piękne lasy, które słyną z malowniczych ścieżek dydaktyczno-przyrodniczych. Powiśle stanowi przysłowiową gratkę dla miłośników historii. Kusi szereg zamków i twierdz, które można zwiedzić, kierując się specjalnym szlakiem turystycznym. Powiśle stanowi także atrakcyjne miejsce dla miłośników aktywnych form wypoczynku. W regionie nie brakuje również miejsc dla koneserów przysmaków regionalnych. Ulokowane są tam liczne pola uprawne i sady, które obfitują w jabłka, śliwki oraz gruszki. Najbardziej znanym rarytasem regionu jest nic innego jak powiślańska śliwka. Tworzy się z niej klasyczne powidła, a także nalewki, które chętnie kupowane są zarówno przez turystów, jak i mieszkańców regionu.