Jak prawo chroni innowacyjne rozwiązania?

W ostatnich latach dużo dyskutuje się o potrzebie opracowywania i wykorzystywania innowacyjnych rozwiązań w gospodarce, takich jak nowe produkty, usługi czy metody. Twórcy takich rozwiązań obawiają się, że zostaną one skopiowane i wykorzystane bez ich zgody przez nieuczciwą konkurencję, dlatego konieczne jest zapewnienie właściwej ochrony prawnej ich twórczości.

Prawne formy ochrony innowacji

Przedsiębiorcy, chcąc chronić swoje innowacyjne rozwiązania, mogą to zrobić na wiele sposobów dzięki instrumentom prawnym zawartym m.in. w ustawie prawo własności przemysłowej czy w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. 

Każdy przedsiębiorca ma swobodę wyboru formy ochrony swoich innowacji w zależności od tego, co w danym rozwiązaniu świadczy o jego nowatorskim charakterze i unikalności. Pierwsze kroki związane z ochroną produktu należy podjąć przed ujawnieniem go w całości lub części, aby zapobiec ryzyku związanemu z jego bezprawnym powieleniem.

Komisja i Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) utworzyły specjalny fundusz dla unijnych MŚP w wysokości 47 mln euro. Jego celem jest udzielenie wsparcia małym i średnim przedsiębiorstwom w odbudowie po pandemii COVID-19 oraz podczas transformacji cyfrowej i ekologicznej w latach 2022-2024. W ramach tego wsparcia przedsiębiorcy mogą liczyć np. na zwrot 50% opłat pobieranych przez krajowe urzędy ds. własności intelektualnej z tytułu rejestracji patentów w 2022 r.

Ochrona innowacji w prawie własności przemysłowej

Ustawa prawo własności przemysłowej oferuje system ochrony innowacyjnych rozwiązań poprzez udzielanie tzw. praw wyłącznych. Prawa te dzielą się na dwie kategorie, w zależności od tego, czy dotyczą postępu technicznego (patenty i wzory użytkowe), czy służą indywidualizacji produktu (wzory przemysłowe i znaki towarowe).

Patent jest udzielany na wynalazek, czyli nowe rozwiązanie techniczne, które posiada poziom wynalazczy i nadaje się do przemysłowego stosowania. Udziela się go na okres do 20 lat. W praktyce daje on uprawnionemu monopol na stosowanie danego rozwiązania i umożliwia osiąganie dodatkowych dochodów np. z tytułu udzielenia licencji. Dany produkt może być też zakwalifikowany jako wzór użytkowy, jeśli stanowi nowe, użyteczne, techniczne rozwiązanie dotyczące budowy, kształtu lub zestawienia przedmiotów o trwałej postaci. Prawo to udzielane jest na okres do 10 lat i gwarantuje uprawnionemu wyłączne korzystanie ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy bądź zawodowy.

W celu uzyskania ochrony dla powyższych konieczne jest dopełnienie formalności przed Urzędem Patentowym (UP) poprzez dokonanie zgłoszenia, przygotowanie stosownej dokumentacji technicznej i wniesienie opłat. Takie postępowanie przed UP trwa nawet kilka lat. Ochrona udzielana jest dla danego terytorium, więc jeśli rozwiązanie ma być chronione tylko w Polsce, to zgłoszenia należy dokonać tylko w Urzędzie Patentowym RP. Chcąc ubiegać się o udzielenie praw wyłącznych na terenie innych krajów, trzeba dokonać zgłoszeń w krajowych urzędach patentowych tych państw.

Skutki braku ochrony innowacyjnych rozwiązań

Samo uzyskanie prawa wyłącznego nie zawsze jest wystarczającym zabezpieczeniem przed nieuczciwą konkurencją. Po stronie przedsiębiorcy leży egzekwowanie przestrzegania praw wyłącznych przez osoby trzecie, dlatego musi on stale monitorować rynek i reagować na wszelkie naruszenia. Uzyskanie takich praw pozwala chronić interesy przedsiębiorstwa i umacniać jego pozycję na rynku. Świadczy również o prowadzeniu świadomej i aktywnej polityki ochrony własnych praw.

W przypadku braku ochrony innowacji i wykorzystaniem ich przez nieuczciwą konkurencję cierpią na tym także konsumenci. Mogą oni zostać wprowadzeni w błąd, co do pochodzenia produktu i jego oryginalności, czego skutkiem będzie spadek renomy firmy. Warto dodać, że podjęcie ewentualnych działań prawnych wobec nieuczciwej konkurencji jest bardzo kosztowne, czasochłonne i wymaga udowodnienia przysługujących praw.