Popularyzacja nauki nie boli – podsumowanie projektu

Bycie naukowcem podczas specjalistycznej konferencji nie jest trudne. Najpierw przygotowujesz czarującą prezentację. Potem walczysz z tremą. Na końcu stajesz przed grupą mądrych ludzi i próbujesz ich przekonać, że Twoja obecność w ich gronie nie jest przypadkowa. Sytuacja wygląda zupełnie inaczej, gdy o nauce mówisz wśród osób, które nie są z nią związane…

Jak mówić, aby inni chcieli słuchać?

Próbowałeś kiedyś podzielić się naukową ciekawostką podczas rodzinnego obiadu? A może opowiadałeś koledze lub koleżance o swojej pracy dyplomowej? Jeśli tak, to pewnie wiesz, co oznacza mówienie innymi językami w tym samym kraju.

Na uniwersytetach uczymy się takiego formułowania myśli, które rzadko ma miejsce w codziennym życiu. To dlatego duża część społeczeństwa nie lubi rozmawiać o nauce. Z tego powodu też o naukowcach głosi się, że są mądralami i mówią tak, aby ich nikt nie zrozumiał. Wielu z nich nie wie, że ich komunikaty są aż tak niezrozumiałe dla innych ludzi.

Czasem wydaje im się też, że prawdziwa nauka powinna mieć charakter elitarny. Do tego poniekąd służą specjalistyczne pojęcia, skomplikowane zdania i tryb bezosobowy. W praktyce jednak bez zaangażowania naukowców świata nie uda się zmienić na lepsze!

Kto rzetelnie wyjaśni społeczeństwu, co należy robić, aby uratować planetę przed plastikiem? Jak dowiemy się, na czym polegać będzie leczenie danej choroby i w jaki sposób nauczymy się odróżniać fakenewsy od prawdziwych informacji?

Projekt „Popularyzacja nie boli”

Aby walczyć z zamykaniem nauki na uniwersytetach oraz z pseudonauką, członkowie komisji ds. popularyzacji nauki Krajowej Reprezentacji Doktorantów przy finansowym wsparciu Ministerstwa Edukacji i Nauki zorganizowali półroczny projekt „Popularyzacja nie boli”.

Jego adresatami byli studenci i doktoranci z całej Polski, którzy pierwsze kroki na popularyzatorskiej ścieżce mieli już za sobą. Jedni angażowali się w naukowy wolontariat, drudzy prowadzili w mediach społecznościowych własne kanały popularnonaukowe. Inni współorganizowali festiwale naukowe lub brali udział w piknikach poświęconych nauce.

Trzydzieści osób, które zostało zakwalifikowanych do projektu na przełomie 2021 i 2022 roku, wzięło udział w czterech szkoleniach. To dzięki nim mogli odkryć, co nowego w świecie popularyzacji piszczy. Wśród nich znalazły się zajęcia poświęcone komunikacji naukowej i marketingu innowacji, współpracy ze środowiskiem medialnym, organizacji wydarzeń popularnonaukowych i storytellingu. Poprowadzili je popularyzatorzy, których wielu uczestników znało wcześniej ze szklanego ekranu!

Aleksandra Ziembińska-Buczyńska (współprowadząca program popularnonaukowy dla Canal+ Discovery, dyrektor Centrum Popularyzacji Nauki Politechniki Śląskiej), Anna Wierzbicka (członkini zarządu Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki i prezeska Stowarzyszenia Edukatorów Leśnych), Zuzanna Podgórska (kierowniczka polskiego oddziału Szwedzkiego Laboratorium Radonova Laboratories, założycielka wydawnictwa „oNauce”) i Dariusz Aksamit (współzałożyciel i pierwszy Prezes Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki, przewodniczący Rady Fundacji Marsz dla Nauki) – to właśnie dzięki nim miesiąc szkoleniowy był naprawdę intensywny!

W zespole siła

Po nim nastąpiło jednak to, co mocno wyróżniało projekt spośród innych inicjatyw. Zdobyta wiedza miała zostać wykorzystana w praktyce – i to zespołowo! Uczestnicy projektu zostali podzieleni na pięć 6-osobowych drużyn. W ich składzie znajdowali się zarówno studenci, jak i doktoranci, którzy mogli uczyć się także od siebie nawzajem. Opiekę nad każdym zespołem sprawował mentor, czyli osoba mająca wiedzę i doświadczenie związane z popularyzacją nauki.

Przygotowywane przez nich projekty zostały zaprezentowane podczas gali finałowej, która 23 kwietnia 2022 r. odbyła się w Warszawie. Ze względu na to, że organizowana inicjatywa miała w sobie elementy konkursu, w trakcie gali wręczono nagrody indywidualne i zespołowe.

Pierwsze miejsce zdobyli autorzy projektu „Hex Integration – Naukowa gra”. To właśnie oni opracowali dwujęzyczną grę naukowo-integracyjną, która może być wykorzystywana podczas prowadzenia lekcji w szkole i zajęć dodatkowych.

Na drugim stopniu podium znaleźli się pomysłodawcy inicjatywy „Akademickie SelfCare. Jak zadbać o zdrowie w trakcie studiów?”. Studenci i doktoranci będą mogli skorzystać z przygotowanego przez nich e-booka poświęconego zdrowiu psychicznemu i fizycznemu.

Trzecie miejsce zajął team, który wymyślił projekt „Studia na migi”. To oni zajęli się tematem popularyzowania studiów wśród osób głuchych. Na przygotowanej przez nich platformie znaleźć można między innymi informacje o uczelniach, które są gotowe do przyjęcia osób z niepełnosprawnością słuchową oraz o ich absolwentach.

Na czwartym miejscu znaleźli się autorzy projektu „NeuroMovie – Mózg Cię Lubi!”. Ich celem było przede wszystkim popularyzowanie tematu neuronauki i przygotowanie interaktywnych filmów pokazujących, jak działa nasz mózg.

Piąte miejsce zajęła drużyna, która wymyśliła inicjatywę pn. „Skiller – Nowa Generacja Naukowca”. Jej celem jest zachęcenie kolejnych pokoleń naukowców do współpracy opartej m.in. na komunikacji bez przemocy oraz międzynarodowym networkingu.

Pseudonauce mówimy „nie”!

Adresatami projektu nie byli jednak wyłącznie studenci i doktoranci, którzy zostali do niego zakwalifikowani. Dzięki stronie internetowej www.popularyzacjanieboli.pl oraz Facebookowi i Instagramowi popularyzatorskie treści trafiały co miesiąc do tysięcy odbiorców.

W mediach społecznościowych umieszczono ok. 60 wpisów, z których część dotyczy narzędzi niezbędnych każdemu popularyzatorowi nauki: Asana, Citavi, Python, Doodle, Miro, Kahoot, Synthesia, Mentimeter – to tylko niektóre z nich. Dzięki ich funkcjonalnościom łatwiejsze może stać się m.in. życie studentów przygotowujących swoje prace dyplomowe.

W każdym tygodniu obserwatorzy fanpage’a „Popularyzacja nie boli” mogli także poznać pseudonaukowe mity, o których słyszeliśmy nawet w szkole! Wśród nich znalazły się następujące tematy:

• Wielki Mur Chiński jest widoczny z Księżyca.
• Marcin Luter przybił 95 tez do drzwi katedry.
• Osoby ze spektrum autyzmu są geniuszami.
• Jacek Soplica otrzymał czarną polewkę.
• Żywność GMO jest słabo przebadana.
• Napromieniowane przedmioty świecą.
• Podtlenek azotu powoduje niekontrolowany śmiech.
  

W popularyzatorskich działaniach członkowie Krajowej Reprezentacji Doktorantów nie byli osamotnieni. Mogli liczyć na wsparcie patronów projektu, wśród których znaleźli się:

• Fundacja „Nauka. To lubię!”.
• Stowarzyszenie Rzenicy Nauki.
• Fundacja Marsz dla Nauki.
• Faceci w Kitlach.
• Parlament Studentów Rzeczpospolitej Polskiej.
• Magazyn akademicki„Koncept”.
• Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Portal eDoktorant.
• Forum Młodych Dyplomatów.

W różnorodności siła

W projekcie wzięły udział nie tylko osoby reprezentujące wielkie ośrodki akademickie. Dla organizatorów bardzo ważne było to, aby z popularyzatorskim przekazem trafić także do mniejszych uczelni. Wychodzenie z badaniami naukowymi poza uniwersyteckie mury jest przecież tak samo ważne zarówno w małych, jak i dużych miejscowościach.

Cały projekt i gala finałowa zostały bardzo wysoko ocenione w ankietach ewaluacyjnych. Dzięki temu organizatorzy dostrzegli, że popularyzatorską pasją udało im się zarazić kolejne osoby. Świadczą o tym między innymi słowa uczestników:

„To niesamowite, że mogłam spotkać tak wielu wspaniałych, mądrych, utalentowanych, zaangażowanych i dobrych ludzi podczas tego projektu – tyczy się to wszystkich – zarówno osób, które prowadziły szkolenia, jak i mentorów oraz osób, które dostały się do tego projektu i były uczestnikami”.

„Projekt ten jest niezwykły i bardzo potrzebny. Stworzenie takiej przestrzeni wymiany wiedzy i doświadczeń to coś bardzo ważnego w społeczności akademickiej. Samo słowo dziękuję nie jest w stanie wyrazić mojej wdzięczności za to, że mogłam uczestniczyć w tym projekcie i spotkać tak cudownych ludzi, ale DZIĘKUJĘ”.

Raport podsumowujący cały projekt oraz prezentujący sylwetki finalistów znajdziecie w tym miejscu: http://popularyzacjanieboli.pl/raport/. Miłej lektury!