Sztuka polityczna – polityka w sztuce

Sztuka jest odzwierciedleniem wielu aspektów społecznych. Czy polityka powinna być w niej obecna? Czy jednak dzieła nie powinny wykorzystywać tematów politycznych? Rozważania nad obecnością polityki w sztuce nie są łatwe. Sztuka od wieków stanowiła pewne odbicie problemów społecznych, gdyż artyści oprócz własnych inspiracji dużą wagę przywiązują również do społecznej wrażliwości.

Upolitycznienie dzieł sztuki można rozumieć na wiele sposobów. Przede wszystkim polityczny charakter dzieła może być wynikiem zaangażowania politycznego twórcy. Powiązanie dzieła z polityką może również być efektem wykorzystania dzieła w grze politycznej czy kampaniach propagandowych. Dzieło (lub sam twórca) mogą być także związane z pewnymi podziałami lub konfliktami politycznymi.

Pojęcie upolitycznienia często stanowi synonim mieszania się podmiotów polityki w twórczość artystyczną. W każdym pokoleniu widać elementy związku między polityką a sztuką. Każda idea, która ma przemówić do świadomości człowieka, musi być odpowiednio komunikowana. Do takiej komunikacji służy wiele języków, w tym właśnie sztuka.

Mimo tego, że sztuka nie jest głównym instrumentem, który wykorzystuje polityka, dzieła sztuki często zawierają wiele treści politycznych i ideologicznych. Może się wydawać, że polityki od sztuki nie sposób całkowicie oddzielić, podobnie jak nie można oddzielić artysty od społeczeństwa, ale czy jej obecność w dziełach sztuki jest konieczna?

Jakie są cechy utworu posiadającego polityczne znaczenie?

Dzieło, któremu można przypisać polityczne znaczenie, wyróżnia się określonymi elementami, takimi jak charakterystyczna tematyka utworu, symbolika związana z językiem polityki czy intencja twórcy, który sam nadaje dziełu pewną wymowę polityczną.

Upolitycznienie dzieła może być konsekwencją pewnych działań, takich jak:

• nieplanowana polityczna wymowa utworu powstałego w pewnych okolicznościach społecznych, jak np. zagrożenie wojenne czy kryzys ustrojowy;
• stworzenie lub przypomnienie dzieła w czasach określonych nastrojów czy oczekiwań społecznych;
• okoliczność powstania dzieła i jego relacje z innymi dziełami i twórcami tworzącymi w podobnym czasie i ze zbliżonych powodów.

Polityka w sztuce – przykłady

Przykładów, kiedy polityka obecna jest w dziełach sztuki, jest wiele. Pierwszym obszarem jest teatr, w którym to już w starożytności polityka związana była ze sztuką. Przykładem tego może być najsławniejsza tragedia Frynichosa „Zdobycie Miletu”. Tematem tej sztuki było powstanie jońskie, które wybuchło przeciw okupacji perskiej w 499 roku. Sztuka ta wywołała szok wśród widowni, a sam jej autor został przez niektórych ukarany. Widowisko było ocenione jednoznacznie jako działanie polityczne.

W XX stuleciu polityka obecna była we wszystkich dziedzinach życia, dlatego nie powinna dziwić jej obecność w sztuce, a dokładniej w dziełach literackich.

Podobnie jak w literaturze, tak i w malarstwie polityka była zauważalna już w dawnych czasach. Sztuka malarska posiada pewne cechy ideologii, gdyż właśnie według ideologów twórczość ta jest wyższym rodzajem sztuki. Malarstwo jednak jest takim rodzajem, gdzie sam obserwator decyduje o znaczeniu. Malarstwo jest zatem pewnym nośnikiem twórczych i wolnościowych myśli umieszczonych na dziełach wielkich artystów.

Fenomenem tego artystycznego zjawiska jest aktualna scena życia. Przedstawiciele poszczególnych epok czerpią zatem inspiracje do swoich dzieł najczęściej z konfliktów narodowych, kulturowych czy religijnych, które mają miejsce na świecie w czasie ich działalności.