Po co nam dialog (i jak się go nauczyć)?

Często mówiąc „dialog”, mamy na myśli debatę, w której obie strony starają się przekonać lub wręcz narzucić rozmówcy swój punkt widzenia. Tymczasem dialog to sposób komunikacji, który koncentruje się na zrozumieniu innych, a nie na próbie przekonania ich do swoich racji. Nie oznacza akceptacji ich poglądów i wartości, ale respektowanie prawa do ich wyrażania. Tak właśnie dialog definiuje norweska organizacja Nansen Center for Peace and Dialogue, która od 20 lat stara się wprowadzać go w skonfliktowanych społecznościach na całym świecie, nawet tych pogrążonych w konfliktach wojennych.

– Dialog pozwala zabrać głos tym, którzy rzadko mają okazję się wypowiedzieć i zostać wysłuchanym. Tworzy przestrzeń, w której każdy może być usłyszany. Jest prostym
i zarazem potężnym narzędziem do budowania społeczności opartej na szacunku
i życzliwości – mówi Alfredo Zamudio, szef Nansen Center. Jak wyjaśnia, najważniejszymi elementami dialogu są słuchanie i uczenie się. Jednak aby dialog był możliwy, niezbędne jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni do rozmowy. Bez zastraszania, zmuszania, czy gróźb.

Dialog wymaga wzajemnego szacunku, empatii, chęci zrozumienia drugiego człowieka. Nie trzeba przekonywać, że to wartości bardzo przydatne w codziennych relacjach międzyludzkich, w pracy, w życiu publicznym. Co ciekawe, to właśnie inteligencja społeczna i emocjonalna, empatia, zdolność rozumienia i działania w innej kulturze wymieniane są wśród kluczowych kompetencji przyszłości, niezbędnych do funkcjonowania na rynku pracy.

Czy dialogu można się nauczyć?

Zdecydowanie tak. Co więcej, wszyscy powinniśmy się go uczyć. – Dialog rodzi się z zaciekawienia drugim człowiekiem, jest spotkaniem ludzi, którzy mają odwagę i chęć wysłuchać się nawzajem. Dziś to podstawowa kompetencja społeczna, na którą składają się wiedza, umiejętność i postawy – przekonuje Konrad Ciesiołkiewicz, współinicjator „Wyłącz ego. Zrozum drugiego”, zaangażowany w działalność Komitetu Dialogu Społecznego (KIG).

W Polsce od pół roku prowadzone są certyfikowane szkolenia z dialogu metodą Nansen Center. Stało się to możliwe dzięki współpracy ośrodka z Orange Polska, który angażuje się w wartościowe inicjatywy społeczne. Projekt „Wyłącz ego. Zrozum drugiego” współtworzą rodzime organizacje społeczne: Pracownia Badań i Innowacji Społecznych STOCZNIA, Fundacja Szkoła Liderów, THINKTANK, Laboratorium „Więzi”, CSRinfo. Do inicjatywy dołączają organizacje zainteresowane tworzeniem kultury dialogu w swoim otoczeniu.

Zasady dobrego dialogu wg. Nansen Center for Peace and Dialogue

1 Zaproś uczestników do planowania

Dialog to wspólne przedsięwzięcie. Wszyscy zainteresowani powinni zostać zaproszeni do udziału w podejmowaniu decyzji o celu, temacie czy metodach pracy. To daje poczucie bezpieczeństwa i przynależności.

2 Poświęć nieco czasu na zapoznanie się

Nie zaczynaj od przedstawiania poglądów czy argumentów. Staraj się poznać swojego rozmówcę – zacznij od spojrzenia w twarz i miłego słowa. Reprezentujemy sobą znacznie więcej niż tylko nasze poglądy. Mamy też coś, co nas łączy, np. doświadczenia życiowe. Ważne, byśmy dostrzegli wspólne elementy.

3 Kreuj poczucie równości

Dobry dialog wymaga równych sobie uczestników. W przypadku zasadniczych różnic pomiędzy nimi (edukacja, status społeczny), należy stworzyć między nimi poczucie równości – zapomnieć o formalnych tytułach, po równo podzielić czas na wypowiedź. Kluczowe jest okazywanie szacunku.

4 Rozpocznij od najprostszych tematów

„Zacznij wspinać się od najniższej części muru”. To pozwoli zbudować wiarę w swoje siły w pokonywaniu większych trudności.

5 Słuchaj aktywnie

Każdy dialog zakłada wolę i umiejętność słuchania, pełnego zrozumienia dla drugiej osoby. Nie tylko jej poglądów, ale też potrzeb i sytuacji życiowej. W dialogu dobry słuchacz jest równie ważny, a nawet ważniejszy, niż dobry mówca.

6 Zadawaj dobre pytania

Aktywny słuchacz zadaje pytania. Dobre pytania prowadzą nas do tego, czego nie wiemy, a o czym powinniśmy wiedzieć. To pytania otwarte, na które nie można odpowiedzieć „Tak” lub „Nie” i zaczynają się od słów: „Co?”, „Jak?”, „Dlaczego?”.

7 Nie nakłaniaj nikogo do swojego sposobu myślenia

Celem dialogu nie jest zmuszanie innych do zmiany poglądów. Tak działa propaganda. Dialog składa się ze słuchania, uczenia się i być może – zmiany siebie. Nie można zmienić drugiego człowieka, jeśli sami nie jesteśmy otwarci na zmianę.

8 Nie przypisuj innym opinii, których nie podzielają

Każdy powinien wypowiadać się w swoim imieniu, mieć czas i możliwość uzasadnienia swoich opinii. Nie można definiować innych odwołując się do uogólnień i stereotypów przypisanych do środowisk politycznych czy religijnych.

9 Porównuj własne ideały z ideałami rozmówcy

Dokonując porównań bywamy niesprawiedliwi. Porównujemy nasze ideały z zaniedbaniami innych. Powinniśmy porównywać nasze ideały z ideałami innych, nasze zwyczaje ze zwyczajami innych, nasze przewinienia z przewinieniami innych.

10 Nie przyjmuj bezkrytycznie argumentów drugiej strony

Starajmy się rozumieć sposób myślenia innych. Nie po to, by go bezkrytycznie przyjmować, ale po to, by mieć pełniejszy obraz świata. Tolerancja wymaga tolerowania, ale niekoniecznie akceptowania tego, co mówią inni.

11 Bądź otwarty i szczery, ale określaj granice tego, co chcesz powiedzieć

Bycie szczerym nie oznacza mówienie wszystkiego, co nam przyjdzie do głowy. To, co jest prywatne, powinno pozostać w sferze prywatności. Pewne tematy mogą być tak drażliwe, że w ogóle nie jesteśmy w stanie o nich rozmawiać, np. doświadczenia wojenne.

12 Akceptuj i stwórz miejsce na emocje

Rozpoczynamy dialog jako ludzie, którzy myślą i czują. Mimo że przestrzeń dialogu nie jest terapią, należy znaleźć w niej miejsce na okazanie radości, frustracji, śmiechu czy płaczu.

13 Dialog można zawsze kontynuować

Kiedy dialog się kończy, nieraz chcemy go kontynuować, gdyż mogą pojawić się nowe kwestie do omówienia, kolejne osoby do włączenia do rozmowy i nowe okoliczności. Pomimo że dialog zakłada wzajemne zrozumienie, rzadko możemy stwierdzić, iż zrozumieliśmy się w pełni.

Więcej o Nansen Center: www.peace.no

Poznaj 8 typów inteligencji według Gardnera w Magazynie Koncept.