Czym jest plagiat i jak go uniknąć?

Zawsze podczas pisania jakiejkolwiek pracy, a zwłaszcza pracy dyplomowej, musimy pamiętać o tym, aby umiejętnie korzystać z materiałów innych osób. Umieszczanie w naszej pracy zbyt dużych fragmentów cudzych utworów może być uznane za plagiat. Jak tego uniknąć?

Plagiat uważany jest nie tylko za wprowadzenie w błąd czytelników co do autentyczności dzieła, ale również przestępstwo.

Czym jest plagiat?

Gdy słyszymy to słowo, na myśl przychodzi nam zazwyczaj przywłaszczenie cudzego tekstu, materiału czy utworu w części lub całości. W dzisiejszych czasach nie jest trudno o popełnienie plagiatu, bowiem wiele materiałów jest łatwo dostępnych w internecie. Musimy jednak pamiętać o tym, że nie zawsze możemy z nich skorzystać. Niektóre materiały wymagają zgody twórcy.

Zjawisko plagiatu znane jest już od czasów starożytnych. Pojęcie to z języka łacińskiego oznacza plagium, czyli kradzież. Plagiat uważany jest nie tylko za wprowadzenie w błąd czytelników co do autentyczności dzieła, ale również przestępstwo.

Z popełnieniem plagiatu mamy zatem do czynienia w przypadku przywłaszczenia czyjegoś utworu w części lub całości przez inną osobę i podpisania pracy własnym nazwiskiem oraz korzystanie z twórczości innej osoby bez jej pozwolenia. W sytuacji, gdy autor zapożycza fragmenty innego autora i nie podaje ich źródła oraz nazwiska twórcy, mamy również do czynienia z popełnieniem plagiatu.

Co grozi za popełnienie plagiatu?

Kwestia odpowiedzialności za popełnienie plagiatu została uregulowana w Ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2021 r., poz. 1062). „Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3” (art. 115 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).

Rodzaje plagiatu

Możemy spotkać się z takimi rodzajami plagiatu, jak:

Plagiat jawny – kiedy cudze dzieło jest podpisane imieniem i nazwiskiem twórcy lub pseudonimem. Twórca jednak w żaden sposób nie przyczynił się do powstania tego dzieła. Plagiat może występować wtedy w trzech rodzajach: całościowym, kiedy utwór został całościowo przywłaszczony; częściowym, kiedy została wykorzystana część cudzego utworu i cytatowym, gdy fragmenty dzieła innego utworu zostały przedstawione jako własne.

Plagiat ukryty – może być nazwany kopią cudzego utworu w formie zmienionych fragmentów tekstu. Możemy zatem wyróżnić m.in: plagiaty redakcyjne, które polegają na zbieraniu kilku dzieł i łączeniu ich w jeden utwór; plagiaty inkorporacyjne, które polegają na umieszczaniu we własnej pracy cytatów innych autorów bez podawania ich źródła, czy plagiaty informacyjne, które polegają na stworzeniu własnego utworu z wykorzystaniem niechronionego obszaru informacyjnego.

Autoplagiat – możemy się z nim spotkać, gdy twórca kopiuje swoje wcześniejsze utwory i wykorzystuje je do kolejnych prac. Warto zatem unikać takiego kopiowania swoich utworów i ograniczać się jedynie do wykorzystywania fragmentów lub jedynie wątków prac.

Plagiat w pracach dyplomowych

Od pewnego czasu na uczelniach wyższych stosowane są specjalne programy pozwalające na sprawdzenie prac studentów pod pozorem naruszania praw autorskich. Taki proces jest najczęściej wykorzystywany podczas składania pracy dyplomowej przed obroną.

Zadaniem programu antyplagiatowego jest porównanie treści zawartych w zasobach internetowych z tymi zawartymi w książkach i artykułach mających postać elektroniczną. Sprawdzana jest również baza zawierająca obronione już prace dyplomowe z całego kraju. System zaznacza przede wszystkim minimum pięciowyrazowe zwroty znalezione w takiej bazie oraz internecie.

Podobnie zaznaczane są zbliżone fragmenty złożone z 25 wyrazów, ośmiowyrazowe i dłuższe fragmenty pochodzące z Bazy Aktów Prawnych, skopiowane fragmenty o długości 25 słów oraz 10 najdłuższych fragmentów pracy podobnych do tych znalezionych w bazie.

Po sprawdzeniu pracy przez system praca trafia na końcu zazwyczaj do promotora i to on podejmuje najczęściej decyzję na podstawie wskaźników obowiązujących na danej uczelni o tym, czy praca zostanie dopuszczona, czy wymaga zmiany.

Pisząc zatem pracę dyplomową, musimy pamiętać przede wszystkim o samodzielności, podawaniu w przypisach źródeł wykorzystywanych fragmentów prac innych autorów i odpowiednim zaznaczaniu cytatów.

fot. Postać plik wektorowy utworzone przez pikisuperstar – pl.freepik.com