Nieustępliwy kapłan

Ksiądz Stanisław Tworkowski

Przemierzając kurpiowskie lasy w okolicach Kadzidła, natrafić można na stojący samotnie biały krzyż. 

Starsi mieszkańcy miejscowości łączyli go w swojej pamięci z postacią ks. Stanisława Tworkowskiego – nietuzinkowego i nieustępliwego kapłana – a określenie to tak zrosło się ze wspomnianym miejscem, że obecnie funkcjonuje ono po prostu jako krzyż ks. Stanisława Tworkowskiego. O tym kapłanie opowiadać można by długo i ciekawie. Dziś postaram się jedynie krótko zarysować odpowiedź na pytanie – kim był ów ksiądz?

Nakreślenie sylwetki naszego bohatera sprawia problem już na samym początku, gdyż bogactwo jego życiorysu, gdyby chciało się odnieść do licznych „przygód” księdza, zdecydowanie przekroczyłoby objętość niniejszego tekstu. Myślę, że w takiej sytuacji narrację oprzeć można o element odgrywający istotną rolę w życiu ks. Tworkowskiego – o edukację.

Początek kształcenia młodego Stasia miał miejsce jeszcze w domu, gdzie wychowywano go w patriotycznej atmosferze, by następnie posłać do polskiego progimnazjum w Ostrołęce. Nauce tam przeszkodził jednak wybuch I wojny światowej. Następne lata spędził z Mohylewie, gdzie zdobywał wykształcenie w polskim gimnazjum i działał w polskim harcerstwie. Walczył też w szeregach I Korpusu Polskiego, a po rozwiązaniu formacji ukończył gimnazjum, a następnie warszawskie seminarium – jednak nie bez przygód, na przykład w postaci obrony Warszawy przed bolszewikami.

Po uzyskaniu święceń nie zajął się jedynie pracą duszpasterską, lecz także nauczał religii w licznych miejscowościach Mazowsza, które to zajęcie musiał jednak przerwać, gdyż po zamachu majowym, z powodu związków księdza z endecją, zakazano mu pracy w szkolnictwie państwowym.

Kampania wrześniowa, kończąca burzliwy okres dwudziestolecia, przyniosła ks. Tworkowskiemu niemiecką niewolę (brał on udział w obronie Warszawy jako sanitariusz i kapelan). Na wolność wypuszczony został w zamian za przysięgę, że nie będzie mieszał się do polityki, lecz po jej złożeniu i zwolnieniu z niewoli ksiądz szybko zaangażował się w działalność konspiracyjną (w tym tajne szkolnictwo), a jawnie posługiwał jako duszpasterz na warszawskiej Pradze i kapelan. W kontekście wspomnianej przysięgi jego działalność budzić może pewne zdziwienie, lecz on sam po latach komentował ją słowami – “dla nas walka o niepodległość to nie była żadna polityka, myśmy nie walczyli z jakimiś faszystami czy innymi hitlerowcami, myśmy walczyli z Niemcami jako odwiecznym wrogiem Polski”.

Po zakończeniu wojny, w latach Polski ludowej nauczycielska kariera ks. Tworkowskiego szybko została zakończona, gdyż w 1949 usunięto go ze stanowiska prefekta stołecznych uczelni, a także pozbawiono emerytury, od czego zresztą odwoływał się, bezskutecznie pod koniec istnienia PRL-u. Niedługo potem znalazł się w więzieniu za wydanie w drugim obiegu powieści Kainka, w której sprzeciwiał się przerywaniu ciąży. W odniesieniu do tego zdarzenia żartobliwie twierdził, iż uwięzienie to dowiodło, że nie zrobił nic złego. Ze względu na nieprawomyślną postawę przez większość czasu istnienia PRL-u inwigilowany był przez organy bezpieczeństwa oraz dotykany innymi formami represji. Co można powiedzieć o ks. Tworkowskim na podstawie tak krótkiego szkicu?  Z pewnością był on osobą, która doceniała wagę edukacji i dbała o nią, zarówno w odniesieniu do siebie jak i innych. Nasz bohater potrafił także łączyć wytężoną pracę zawodową ze społeczną. Moim zdaniem jednak nie do przecenienia jest zdolność księdza, żeby prywatne plany (a z pewnością takie miał!) odkładać na bok, gdy wymagała tego sytuacja kraju. Łączyła się z tym również odwaga, którą nasz bohater potrafił przenieść także na grunt cywilny, a która jest nieodłączną cechą tej postaci. Praca duszpasterska, nauczycielska, służba wojskowa czy działalność publiczna – wszystkie te pola wymagają od człowieka różnych form odwagi. Myślę, że ks. Tworkowski zainspirować może do pracy nad nią w naszym własnym zakresie.