Komunikacja w nauce – nowe perspektywy zawodowe dla młodych

Czym jest „komunikacja w nauce” i dlaczego przeżywa ona swój rozkwit? Ta nowa dyscyplina pociąga za sobą rozkwit nowych możliwości zawodowych dla młodych, ambitnych pracowników.

Powiedz mi co wiesz

Komunikacja w nauce (inaczej społeczne zaangażowanie w naukę i technologię, społeczna świadomość nauki lub publiczne rozumienie nauki) odnosi się do postaw, zachowań, opinii i działań występujących pomiędzy społeczeństwem, a organizacjami i „ludźmi nauki”. Wcześniej dyscyplina ta skupiała się tylko na poszerzaniu wiedzy publicznej na temat kwestii naukowych. Obecnie stara się ona znaleźć odpowiedzi na pytania: jak społeczeństwo wykorzystuje naukę, jak rozwijać narzędzia, które pośredniczą między ekspertami i publicznością oraz jak rozumienie nauki wpływa na jej miejsce w kulturze? Tradycyjne metody promocji nauki to oprowadzanie po wystawach w muzeach i centrach nauki, obecnie coraz częściej pojawiają się w tym zakresie prezentacje, występy na żywo, festiwale, coraz większą wagę przywiązuje się do kontaktów ośrodków lub „pośredników” naukowych z mediami, public relations i dziennikarstwa naukowego. Te działania uaktywniają publiczność poprzez dialog i debaty. 

Warto wspomnieć z tej okazji chociażby Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, cel wielu wycieczek szkolnych, w grudniu zostanie zaś ukończone zostanie monumentalne Muzeum Sztuki Nowoczesnej na placu Defilad, a jest to budowla na miarę londyńskiego muzeum Tate. Z resztą nie tylko te imponujące miejsca są ważne dla szerzenia nauki w społeczeństwie, gdyż wiele wystaw czasowych wędrujących po miastach Europy potrzebuje skutecznej reklamy i komunikacji ze społeczeństwem Ich siedzibami są nierzadko piękne zamki czy ratusze leżące w urzekającej scenerii. Osobiście polecam też planetaria, np. te we Fromborku, czy Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu, które gości czasowo wysokiej rangi wystawców. Nowoczesne muzea, takie jak np. Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku mają też doskonałe przewodniki multimedialne, dostępne w wielu językach. Przy ich tworzeniu brało zaś udział wielu naukowców i specjalistów z danych dziedzin.

Komunikacja w nauce staje się zatem dużą szansą na karierę dla młodych, ponieważ jej element zawiera sektor wydawczy, dziennikarski, przemysł filmowy, jak również działalność muzeów i centr nauki Nierzadko wiele młodych osób przekazujących informacje nt. nauki (ang. science communicators) jest byłymi freelancerami, bowiem mają oni już doświadczenie w mediach społecznościowych, newsowych i platform cyfrowych, które grają obecnie główną rolę w publicznym zrozumieniu nauki.

Warto też złożyć samemu zapytanie/ofertę pracy czy też praktyk do instytucji, która nam sie podoba, bo może właśnie szukają kogoś takiego „jak Ty” z twoimi zainteresowaniami. Wyrażasz wtedy szacunek i zainteresowanie praca tych ludzi, jest to też pierwszy krok do budowania zaufania i współpracy, przez co możesz zyskać fajne środowisko pracy na start.

Z naukowego na ludzki?
Raport British House of Lords  study wskazuje, że problemy z komunikacją pomiędzy sferą społeczną, a naukową nie można uzasadniać tylko ignorancją i niezrozumieniem nauki przez publiczność. Większe angażowanie publiczności w zrozumienie nauki może znacząco zwiększyć

wiedzę w społeczeństwie –podkreślają autorzy opracowania. Misją zawodów związanych ze społeczeństwem jest właśnie szerzenie wiedzy, również tej naukowej. 

Zwolennicy angażowania publiczności w naukę są zdania, iż nauka pomoże ludziom docenić życie, wszechświat i wszystko co się z tym wiąże począwszy od kształtu chmur po naturę umysłu (motywy altruistyczne i kulturowe). Naukowcy mogą także uzyskać finansowanie swoich badań, jeśli zaangażowana publika wesprze finansowo ich projekty (np. poprzez crowdfunding). Zarówno rządy, jak i organizacje charytatywne wspierają aktywność społeczeństwa w nauce, nawiązując relacje z instytucjami szkolnictwa wyższego. Sponsorzy nalegają zaś, by każdy program badawczy zawierał też element „komunikacji publicznej”, np. by było na nią przeznaczone 3% grantu. Wiele europejskich uniwersytetów oferuje kursy i kierunki studiów w zakresie komunikacji w nauce. Niektóre z uniwersytetów na świecie przyznają nagrody naukowcom za skuteczne szerzenie/wyjaśnianie swych prac właśnie publiczności. 

Ambasadorzy akademii

Dla tych którzy chcą bezpośrednio zaangażować się w promowanie nauki, centra nauki są ważnym pracodawcą. W wykonywaniu tego typu zawodu jest oczywiście pasja do przekazywania wiedzy, dzieciom jak i dorosłym. Także naukowcy dzięki komunikacji mogą zwiększyć swoją aktywność kulturową i zdobyć doświadczenie w interakcji z ludźmi spoza swego profesjonalnego kręgu, co jest użyteczne z punktu widzenia opisywania swoich prac bardziej przystępnym językiem, a być może nawet pobudza to większą naukową kreatywność czy zaangażowanie samych naukowców? Uczestnicząca publiczność jest źródłem pytań do naukowców, interpretacji danych naukowych, gra też sporą rolę w kontekście instytucjonalnym, co wiąże się z efektywniejszym wydawaniem środków publicznych. Instytucje uczą się komunikacji z obywatelami, rozpoznają lepiej potrzeby publiczności, a także obawy i perspektywy poszczególnych grup społecznych. 

Komunikacja w nauce jako dziedzina nauki urosła jednak w bardzo zróżnicowany sektor, dlatego to jak ją interpretujemy ma strategiczne znaczenie i wpływa na kierunki studiów (kursów) zawodowych w tym obszarze. Staje się ona też coraz częściej dyscypliną wiążącą różne dziedziny nauki i jej promocję. Przez to uznaje ważność wielu perspektyw i dziedzin nauki. Przykładowo coraz częściej sztuka jest używana w komunikacji w nauce. W Science Gallery London „komunikatorzy nauki” zbierają razem naukowców, studentów, lokalne społeczności i artystów w różnych przedsięwzięciach, czy to seriach instalacji ulicznych, teatrze lub w ramach obszaru samej wystawy. Organizatorzy minimalizują zaś czas i trud naukowców, tak by zaangażowanie w naukę nie wiązało się dla nich z nazbyt dużymi wyrzeczeniami. Celem pracy w komunikacji w nauce według Matta Nisbeta jest tak naprawdę dążenie do odpowiedzi na pytanie: gdzie skupia się zaufanie i dialog ludzi o rożnych profesjach naukowych, którzy dzięki „komentatorom nauki” mogą wzajemnie komunikować się ze społeczeństwem?