Będąc młodym intelektualistą 74

Niezbędnik intelektualisty to wybrane zagadnienia polityczne, społeczne, obyczajowe i kulturalne, które cyklicznie dostarczą olśnień niezbędnych w prężnej formacji intelektualnej. Udowodnię, że choć może niemodne, to bycie intelektualistą jest niewymownie zajmującym i społecznie pożytecznym stylem życia dla wybranych. Dlaczego dla wybranych? Ponieważ wybór należy do nas! Intelektualistą nie zostaje się przypadkiem, w sposób niezamierzony i bezrefleksyjny. Dobre postanowienia, uczucia i natchnienia, które płyną z rozważań, to jedno, trzeba jeszcze pomóc w ich urzeczywistnieniu.

Chodzi tu zatem o udzielanie odpowiedzi na nurtujące współczesne pytania w taki sposób, by miało to walory nie tylko poznawcze [episteme], ale i użyteczności praktycznej [techne]. Intelekt to duchowa władza poznawcza, zdolna do ujmowania spraw w sposób pozaempiryczny, nienaoczny. Bywa zaskakujące, jak ta niematerialna sfera naszego życia determinuje tę widzialną. Jakże wobec tego intelektualista miałby się zgodzić z tezą, że byt określa świadomość? Już choćby dobro, prawda i piękno podpowiadają nam, że to, co w najgłębszych warstwach definiuje dążność człowieka, jest nienamacalne.

Prawda czeka na nas w konkretnym i właściwym sobie miejscu. Intelektualista wyrusza w drogę, by ją znaleźć. Kiedy tylko uświadamia sobie, że jego celem jest pokonać dystans dzielący go od prawdy, chce ruszyć bez zbędnej zwłoki! Choć czekają na niego znój, łzy i pot, to prawda mieniąca się na horyzoncie wszystko mu wynagrodzi. Pokonuje kolejne odcinki, zakresy, poszerza zasięgi, przekracza dotychczasowe granice swojej wiedzy, zainteresowań, wykracza poza środowisko, w którym się obracał, odsłania zasłony rzucające cienie, kuje w ścianach i przebija mury. Każdy kolejny krok wywołuje w nim wrażenie głębi, złudzenie nieskończoności, tak jakby cel był już w zasięgu ręki. Nieustająco skraca dystans, powinien być już coraz bliżej, ale prawda jak linia, wzdłuż której niebo wydaje się stykać z powierzchnią ziemi, pozostaje w oddali na horyzoncie.

Postprawda [post-truth] – ten termin kilka lat temu zwyciężył w rankingu redaktorów słowników oksfordzkich w kategorii słowo roku. To znamię naszej epoki czy tylko nazwanie czegoś od zawsze znanego? Subiektywność wydaje się atrakcyjnym prądem myślowym, bo wymaga niewiele myślenia. Kto ma dziś czas na stawianie istotnych ludzkich i życiowych pytań? Wystarczy odpowiednio się rozpędzić, pogłośnić szum informacyjny mediów, wykorzystać do tego zdobycze technologii: komunikatory nonsensu i sieci społecznościowego tracenia czasu, a złudzenie pracy mózgu gwarantowane. Od panta rhei po liquid modernity, wszystko woła, że nie ma nic pewnego, że człowiek jest bytem całkowicie autonomicznym, kreatorem prawdy, norm i wartości.

Jaki kierunek wybrać: jakiś fundamentalny wzorzec, jedną metodę, wyłączną drogę, jeden punkt oparcia, wiedzę absolutną, czy raczej w pierwszym kroku uznać, że nic nie jest pewne, że o wszystkim można wątpić, a obowiązujące reguły, normy są względne i relatywne? Na początek jedno jest jednak pewne, stojąca woda gnije. Trzeba się ruszyć! Prawda nie istnieje jedynie jako treść ludzkiej świadomości, istnieje niezależnie od niej. Z wielu stron dochodzą głosy, że czas na powtórny przewrót kopernikański. Jaki? Pod znakiem zapytania stoi założenie o bezpośredniości, przezroczystości i oczywistości Cogito. Podmiot nawet samego siebie nie pozna bezpośrednio. Ego cogito nie jest punktem wyjścia, jeśli już to dojścia. Chodzi o to, by wyjść od siebie, by po przebyciu całej drogi wrócić do zrozumienia siebie. O tej drodze właśnie będzie tu mowa.